احمد شاكری گفت: عاشورا چكیده تمامی فرهنگ هاست پس یك امر كاملا فرهنگ ساز است و داستان هم بستر خوبی برای تجلی و ظهور آن است.
احمد شاكری داستان نویس در نشست «داستان عاشورایی» گفت: یكی از مسائلی كه باعث توفیق داستان نویسی عاشوایی می شود توجه علمی به موضوعات ادبی و عاشورا به صورت همزمان است. توقع می رود كه اگر به دنبال حل گره ادبیات هستیم، گره به خوبی شناخته شود و مسائل حوزه ادبیات مربوطه شناخته شود به سؤال های علمی و پرسش های دقیق تبدیل شود تا به پاسخ های روشن برسیم.
وی افزود: باید مقدماتی را كه برای بحث ادبی نیاز است فراهم كنیم. فارغ از هر مساله اول باید ببینم ادبیات چیست و دلیل رویكرد نسبت به آن چیست؟ در تعریف ادبیات اگر ما از یك تعریف مبنایی آغاز نكنیم نمی توانیم حرف محكم و مستحكمی بزنیم. منظور از ادب عاشورا در این دوران داستان (به صورت مدرن) یا شعر است. همین محورها هم برای تعریف ادب عاشورا ضروری است. در تفكیك لوازمی كه بحث های ادبی به آن نیاز دارند به این نكته می رسیم كه بعضی بحث ها كاملا نظری هستند و بعضی هم استقرائی.
وی ادامه داد:برای مثال اگر بگوییم كه كار قوی در رمان عاشورا نداریم این یك استقراء از بین تمام كارها است. ابتدا باید تلقی خود را نسبت به ادب عاشورا را مشخص كنیم. آیا ادبیات عاشورایی مدنظر را در جامعه ادبی داریم؟ اصلا منظور از ادب عاشورایی، ادبی است كه به یك ماهیت فرهنگی پرداخته یا به یك سری از اشخاص؟ اگر به این تعاریف صریح برسیم خواه ناخواه حوزه های جدیدی در این بحث فتح باب خواهند شد.
شاكری افزود: من یك سؤال دارم اگر بخواهیم روی چیستی ادبیات عاشورا بحث كنیم (كه رمان و داستان كوتاه عاشورایی مدنظر است) قید «عاشورایی» چه نسبتی با لفظ «ادبیات» دارد؟ قید توصیفی است یا قید توضیحی؟ تاكنون كار در مورد عاشورا زیاد انجام شده و طبعا قصه هایی كه به موضوع عاشورا بپردازند هم زیاد هستند.
این داستان نویس تصریح كرد: اكنون ما می خواهیم در مورد یك گونه ادبی بحث كنیم كه چارچوب و ساختار مخصوص به خود را دارد. برای مثال در داستان عاشورایی ما نمی توانیم از قوه تخیل استفاده كنیم چون استفاده از تخیل خلاف تاریخی آن واقعه را هویدا می نماید و به نوعی تحریف تاریخ است. داستان باید محرك و متنوع باشد اما مانند شعر در آن اغراق و خیال پردازی بیش از حد اعمال نشده باشد. دلیل این امر هم به ابزارهای بیانی داستان بازمی گردد.
وی خاطر نشان كرد: ادبیات نوین از تاریخ درحد یك ایده و مفهوم و مضمون استفاده می كند و تاریخ را روایت نمی كند. قصه های عاشورایی باید نسبت به شعر رنگ و بوی واقعیت مداری بیشتری در آن باشد تا خواننده را دلزده نكند. در خصوص رمان عاشورایی موضوع تنها، واقعه ای تاریخی نیست بلكه ما داریم از یك فرهنگ یاد می كنیم. در لفظ ادبیات عاشورایی، عاشورایی یك قید هست كه هم توصیف كننده واقعه است و هم توضیح دهنده.
خالق رمان «باران نیمروز» گفت: نكته حائز اهمیت دیگر این است كه یكی از كارهای ذاتی داستان و قصه خصیصه ذاتی اصلاح گری آن است، لذا زمانی كه می خواهد هدایت كند، خود باید هدایت شده باشد. هر هنری كه ادعای هدایت كردن داشته باشد باید با هادی در ارتباط باشد. ادبیات هم اگر بخواهد راهنمایی كند باید با امام معصوم رابطه داشته باشد كه امام معصوم همان فرهنگ ناب حسینی است كه باید در اثر متبلور شود. عاشورا چكیده تمامی فرهنگ هاست پس یك امر كاملا فرهنگ ساز است و داستان هم بستر خوبی برای تجلی و ظهورش.
وی افزود: گونه رمان تاریخی با تعریف ادبیات ناب و تعریف تاریخ به شكل علمی همخوان نیست.نویسنده رمان تاریخی غالبا حاضر نیست روی هیچ یك از مواضع تاریخی و داستانی محكم بایستد. در طیف مخاطبان هم كسی كه دغدغه تاریخ و اسناد تاریخی را داشته باشد سراغ اصل تاریخ می رود نه داستان تاریخی، و این تنها به این دلیل است كه در داستان خط بین حقیقت و مجاز مشخص نمی شود و خواننده نمی داند كه كدام بخش از این اثر حقیقت تاریخی است و كدام بخش دستمایه نویسنده قرار گرفته است. از این جهت از این گونه ادبی نه تاریخ مطلق است و نه داستان مطلق، و این ویژگی متضاد در این گونه ادبی به چشم می خورد كه همواره باعث گمراهی همگان بوده است.
وی در خصوص پرداختن به درونیات معصومین تصریح كرد: اما مساله دیگر پرداختن به مساله درونیات معصومین كار نویسنده نیست از آن جهت كه در درونیات ائمه معصوم در ذهن نویسنده محاط نمی شود. و اما از سوی دیگر بحث تفكیك بین شخصیت های داستانی و تاریخی مطرح است.
شاكری ادامه داد: شخصیت دو جنبه دارد همه ما یك شخصیت تاریخی داریم كه قابل رؤیت است و جنبه ای است كه به فعل و رفتار می پردازد و یك شخصیت كه جنبه های درونی و انگیزه ای ما را هویدا می سازد كه داستانی است.
این داستان نویس راجع به خصایص داستان های عاشورایی گفت: در داستان های عاشورایی دو خصوصیت حس برانگیزی و مصیبت بودن كاملا برجسته است. نفس روایت واقعه تاریخی عاشورا حس برانگیز بودن است كه از آفات بعضی از مداحی ها هم این است كه احساس را برجسته می كنند و برخی از آلام و رنج ها و دردها را متوجه می سازند اما اگر ما به زیارت عاشورا و آموزه های دیگر دینی مراجعه كنیم می بینیم كه مفهوم مصیبت بالاتر از حس انگیزی است. مصیبت اباعبدالله مصیبتی است كه ادامه پیدا كرده و در زندگی ما هم وجود دارد و ملموس است.
خالق «عریان در برابر باد» ادامه داد: مساله در این است كه چگونه می توان ادبیاتی خلق كرد كه این مصیبت هم در آن باشد؟ البته باید توجه داشته باشیم كه این ادبیات مظلوم محور است. یك طرف امام معصوم و طرف دیگر فاسقانی كه با امام (ع) پیكار می كنند.
شاكری گفت: همواره در ادبیات باید این مساله را مدنظر قرار دهیم كه ما برای چه گروه از مخاطبانی می نویسیم اكنون ما با مخاطبانی روبرو هستیم كه با شرایط غیبت دست و پنجه نرم می كنند. شرایط دوره خود امام زمانی بود كه خودشان به عنوان نایب برحق و امام حضور تام و مسلم داشتند اما امروز امام و منجی غایب است.
این پژوهشگر افزود: از مساله مخاطب شناسی كه بگذریم به این مساله می رسیم كه آیا بیان واقعه عاشورا كافی است یا باید با زبان داستان نویسی و ذكر فلسفه، قیام را تشریح نمود و به مخاطب تفهیم كرد؟ در این دوران حق و باطل با یكدیگر آمیخته شده و تمیز دادن آن ها از یكدیگر مشكل است. امام حسین به عنوان مظهر حق و حیاتش به عنوان قیام حق علیه باطل نكاتی برای ما به ارمغان آورده كه باید به جامعه امروز القا شود.
وی بیان داشت: تخیل مدعی ندارد، اما تاریخ مدعی دارد وقتی در رمان دخل و تصرف شود مشكل ساز خواهد شد، از آن جهت كه فعل و قول معصوم حجت است. رمان الگودهی اش بالاتر از رساله احكام است.تهاجم فرهنگی ابزارش رسانه ها هستند. آدم های فهیم می بینند و سپس عمل می كنند. از افراد جامعه ما چند درصد رساله می خوانند و چند درصد فیلم می بینند. رمان هم نوعی وسیله ارتباط است.
وی تاكید كرد: می توان داستان تخیلی خلق كرد كه در چارچوب حقایق تاریخی باشد. می توان با رعایت تمامی ویژگی های تاریخی داستانی جذاب خلق كرد كه از حقیقت دور نیافتد و جذاب هم باشد.تاریخ جزئی نگری ندارد و كلی است و این وظیفه نویسنده است گه گاهی شخصیت پردازی كند.
گزارش : خبرگزارى فارس