شیوه رازی، شیوه‌ای در معماری ایرانی است که مربوط به سده پنجم تا آغاز سده هفتم (سامانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان) می‌باشد.
معماری این دوره را می‌توان مجموعه‌ای از تمام معماری‌های گذشته ایران دانست در این زمان بود که ادبیات ایران نیز زنده گشت و فردوسی شاهنامه را برای ایرانیان به جا گذاشت که یکی از پر افتخار ترین آثار ادبی ایران است. معماری نیز در این دوره با نغز کاری پارسی، شکوه و عظمت پارتی و ریزه کاری خراسانی همراه بود.
معماری در این دوره مشخصات معماری گذشته را در کاربری‌های جدید به کار برد. در این دوره با فراوانی‌های انواع معماری روبرو هستیم که در آنها از معماری‌های قبل از اسلام الگو گرفته شده است. در واقع با تشکیل حکومت سامانیان در شرق امپراطوری اعراب، اولین حکومت نیمه مستقل ایرانی تشکیل شد. حکومت طولانی و نسبتا طولانی این دولت باعث گردید تا نهضتی آغاز شود که به درستی از سوی بسیاری از محققین به عنوان تجدید حیات علمی و ادبی ایران دوره اسلامی نامگذاری شده است. این دوره در حدود چهار قرن که با دولت سامانیان آغاز و حضیض آن با دولت خوارزمشاهیان است.
علت وقوع چنین نهضتی را که حدود چهار قرن قبل از این در در چین آغاز شد و چهار قرن بعد از افول آن در اروپا تحت رنسانس آغاز شد را مورخین و جامعه شناسان چنین متذکر شده اند:
1. به هم ریختن نظام کاستی و جایگزین شدن جهان بینی اسلامی به جای تقسیم ارثی و اجتماعی کار، موقعیت اجتماعی و روابط ناشی از آنها.
2. آمیخته شدن تمدن های متفاوت، یونانی و مصری از یک سو و هندی و ایرانی از سوی دیگر در معجونی از فرهنگ های محلی از بلخ تا اندلس که چون ماده ای خام در تفکر و جهان بینی اسلامی به هم جوش می‌خورد و تمدن و هنر اسلامی را پایه گذاری می کند. تمدن و هنری که بخصوص در ایران سبب تجدید حیاط علمی، ادبی و هنری و رجوع به سنتها و رفتار‌های کهن می‌گردد.
3. اختراع کاغذ در چین و رسیدن آن در قرن اول هجری قمری به سمرقند که موجب تکوین و تکثیر نظریه‌های گردید.
4. امکان برخورد آزاد عقاید مختلف با یکدیگر بخصوص در قرن دوم هجری قمری و نظریه پردازی در همه زمینه‌ها، علی رغم ستیزهای عقیدتی.
می توان چنین گفت معماران این دوره، هدف بازگرداندن معماری ایران به قدرت ساسانی را داشتند و سعی می نمودند در آثار معماری این دوره از اشکال و ترکیبات هندسی بنا، برای بیان قدرت و بقا استفاده شود و نهایت سعی خود را در ایجاد ارزشهای بصری ماندگار و بی نظیر به عمل می‌آوردند.
در معماری این دوره با گوناگونی بناها روبرو هستیم. در این دوره همانند دوره‌های قبل از اسلام مدرسه به عنوان بنایی مجزا وارد معماری شد و بناهای چهار ایوانی نیز از نو زنده شده و تز یینات نیز به بناها باز گردانده شد.
دستاور‌های معماری دوره رازی:
1. پدید آمدن ساختمان با کارکردهای متفاوت همچون مدارس، آرمگاهها و...
2. استفاده از طرح چهار ایوانی در بناها
3. استفاده از تاقهای چهار بخش، کاربندی، تاق کلنبو و تاق چهار ترک
4. ساخت گنبد به روشهای مختلف همچون گنبد رک و گسسته ناری و ابداع گنبد دو پوسته و گنبد ترکین با تویزه
5. استفاده دوباره از مصالح مرغوب در بناها
6. به کار بردن آجر پیشبر به دو صورت لعاب دار و بی لعاب
7. ابداع شیوه معقلی که گره سازی با آجر و کاشی است
8. به کار بردن نگاره‌های آجری با خطوط شکسته و مستقیم
9. به کار بردن انواع گچ بری‌ها در بناها
آنچه مسلم است دوره رازی را می‌توان رنسانسی برای ایران قدیم دانست که متاسفانه با حمله مغول به این کشور اکثر آثار این دوره نابود گردید و باز در ایران وقفه‌ای در امر هنر و معماری پیش آمد که این بار توسط اقوام وحشی تاتاربه وقوع پیوست.
معماری این دوره را می‌توان مجموعه‌ای از تمام معماری‌های گذشته ایران دانست در این زمان بود که ادبیات ایران نیز زنده گشت و فردوسی شاهنامه را برای ایرانیان به جا گذاشت که یکی از پر افتخار ترین آثار ادبی ایران است. معماری نیز در این دوره با نغز کاری پارسی، شکوه و عظمت پارتی و ریزه کاری خراسانی همراه بود.
معماری در این دوره مشخصات معماری گذشته را در کاربری‌های جدید به کار برد. در این دوره با فراوانی‌های انواع معماری روبرو هستیم که در آنها از معماری‌های قبل از اسلام الگو گرفته شده است. در واقع با تشکیل حکومت سامانیان در شرق امپراطوری اعراب، اولین حکومت نیمه مستقل ایرانی تشکیل شد. حکومت طولانی و نسبتا طولانی این دولت باعث گردید تا نهضتی آغاز شود که به درستی از سوی بسیاری از محققین به عنوان تجدید حیات علمی و ادبی ایران دوره اسلامی نامگذاری شده است. این دوره در حدود چهار قرن که با دولت سامانیان آغاز و حضیض آن با دولت خوارزمشاهیان است.
علت وقوع چنین نهضتی را که حدود چهار قرن قبل از این در در چین آغاز شد و چهار قرن بعد از افول آن در اروپا تحت رنسانس آغاز شد را مورخین و جامعه شناسان چنین متذکر شده اند:
1. به هم ریختن نظام کاستی و جایگزین شدن جهان بینی اسلامی به جای تقسیم ارثی و اجتماعی کار، موقعیت اجتماعی و روابط ناشی از آنها.
2. آمیخته شدن تمدن های متفاوت، یونانی و مصری از یک سو و هندی و ایرانی از سوی دیگر در معجونی از فرهنگ های محلی از بلخ تا اندلس که چون ماده ای خام در تفکر و جهان بینی اسلامی به هم جوش می‌خورد و تمدن و هنر اسلامی را پایه گذاری می کند. تمدن و هنری که بخصوص در ایران سبب تجدید حیاط علمی، ادبی و هنری و رجوع به سنتها و رفتار‌های کهن می‌گردد.
3. اختراع کاغذ در چین و رسیدن آن در قرن اول هجری قمری به سمرقند که موجب تکوین و تکثیر نظریه‌های گردید.
4. امکان برخورد آزاد عقاید مختلف با یکدیگر بخصوص در قرن دوم هجری قمری و نظریه پردازی در همه زمینه‌ها، علی رغم ستیزهای عقیدتی.
می توان چنین گفت معماران این دوره، هدف بازگرداندن معماری ایران به قدرت ساسانی را داشتند و سعی می نمودند در آثار معماری این دوره از اشکال و ترکیبات هندسی بنا، برای بیان قدرت و بقا استفاده شود و نهایت سعی خود را در ایجاد ارزشهای بصری ماندگار و بی نظیر به عمل می‌آوردند.
در معماری این دوره با گوناگونی بناها روبرو هستیم. در این دوره همانند دوره‌های قبل از اسلام مدرسه به عنوان بنایی مجزا وارد معماری شد و بناهای چهار ایوانی نیز از نو زنده شده و تز یینات نیز به بناها باز گردانده شد.
دستاور‌های معماری دوره رازی:
1. پدید آمدن ساختمان با کارکردهای متفاوت همچون مدارس، آرمگاهها و...
2. استفاده از طرح چهار ایوانی در بناها
3. استفاده از تاقهای چهار بخش، کاربندی، تاق کلنبو و تاق چهار ترک
4. ساخت گنبد به روشهای مختلف همچون گنبد رک و گسسته ناری و ابداع گنبد دو پوسته و گنبد ترکین با تویزه
5. استفاده دوباره از مصالح مرغوب در بناها
6. به کار بردن آجر پیشبر به دو صورت لعاب دار و بی لعاب
7. ابداع شیوه معقلی که گره سازی با آجر و کاشی است
8. به کار بردن نگاره‌های آجری با خطوط شکسته و مستقیم
9. به کار بردن انواع گچ بری‌ها در بناها
آنچه مسلم است دوره رازی را می‌توان رنسانسی برای ایران قدیم دانست که متاسفانه با حمله مغول به این کشور اکثر آثار این دوره نابود گردید و باز در ایران وقفه‌ای در امر هنر و معماری پیش آمد که این بار توسط اقوام وحشی تاتاربه وقوع پیوست.