در حال بارگذاری؛ صبور باشید
منبع :
یکشنبه

۲۱ شهریور ۱۳۸۹

۱۹:۳۰:۰۰
27792

حصیر بافی

برای ساخت حصیر برگ فیشی ابتداء برگ درخت خرما را به اندازه دلخواه پر می كند و سپس آن را داخل آب قرار می دهند. آنقدر داخل آب می ماند تا رنگ برگ كه سیر هست مایل زرد شود و یا اینكه جهت تسریع كار برگهای برگ شده را در آب جوش قرار می دهند


برای ساخت حصیر برگ فیشی ابتداء برگ درخت خرما را به اندازه دلخواه پر می كند و سپس آن را داخل آب قرار می دهند. آنقدر داخل آب می ماند تا رنگ برگ كه سیر هست مایل زرد شود و یا اینكه جهت تسریع كار برگهای برگ شده را در آب جوش قرار می دهند تا زرد شود و بعد از این مرحله حصیر را می بافته اند

ساخت حصیر را از نی نیزار در دریاچه هامون علاوه بر نی ایكه در خوراك دامی باشد نی دیگری هم به مقدار كه می روید كه كمی زرد بوده و فاصله بندهای آن دو یا سه برابر نی های خوراك دام می باشد این نی ها را جمع آوری كرده و آنها راب ا سر چاقو دو تكه می كنند و با چكش چوبی (كوتك) می كوبند تا كمی نرم شود و بعد از این مرحله حصیر را می بافند.


حصیر : ‏ حصیر بافی یا بافت بوریا یكی از قدیمیترین صنایع دستی و شاید كهنه ترین ‏آنهاست. نمونه های بدست آمده در بین النهرین و آفریقا گواه آنست كه ‏حصیر بافی و سبد بافی منشا نه فقط نساجی , بلكه سفالگری یا كوزه ‏گری نیز بوده و اسناد و مداركی در دست است كه نشان می دهد نخستین ‏زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی كه در باتلاقهای سفلای بین النهرین ‏می روئیده, تهیه شده و اولین سرپناه ها پس از زندگی در غارها به كمك ‏حصیر و نی پدیده آمده است . ‏ ‏‏‏ ‏ مراکز تولید: ‏ در استانهای سیستان وبلوچستان , خوزستان , كردستان, هرمزگان , ‏بوشهر , كرمان , یزد , فارس , مازندران , گیلان و تهران حصیر بافی در ‏خوزستان , خراسان و آذربایجان شرقی سبد بافی در گیلان مروارید بافی و ‏چم بافی رایج است.‏ ‏‏‏ ‏ ‏ انواع مواد اولیه مصرفی : ‏‏ مواد اولیه مورد مصرف حصیربافان نقاط مختلف ایرانبه نسبت تنوع محیط ‏جغرافیایی كشور مختلف و بیشتر عبارت است از : برگ درخت خرما (پیش) , ‏برگ درخت خرمای وحشی نر (برگ) , برگ درخت خرمای وحشی ماده (داز) ‏ساقه های نی باتلاقی مناطق گرمسیری خوزستان , ساقه های نی ‏باتلاقی مناطق سردسیر اطراف دریاچه زریوار نزدیك شهر مریوان ساقه ‏های نی باتلاقی مردابهای انزلی (لی یا لیغ) ساقه های گندم در استان ‏های زنجان و آذربایجان ساقه های نی خودروی اطراف رودخانه های استان ‏فارس (مور) ساقه های نی باتلاقی اطراف دریاچه ها مون در نزدیكی زابل ‏تركه بید در استانهای تهران و مازندران و روستاهای مراغه و ساقه های نی ‏خود روی اطراف جویهای آب (نی باغی) . ‏ ‏‏‏ ‏ ابزار حصیر بافی : ‏ ‏ ابزار و وسایل مورد استفاده در حصیر بافی بسیار محدود بوده و از تعدادی ‏ابزار و ابتدایی نظیر داس,انواع كارد , سوهان , درفش , قیچی , سوزن و ... ‏تجاوز نمی كند.‏

 

نگاهی به صنعت دستی  حصیر بافی  در استان یزد

یزدفردا :جبر محیط از دیرباز مردم كویر را مجبور به استفاده ازهمه امكانات موجود در اطراف خود نموده‌است.

استفاده از شاخ و برگ درختانی مثل بید ، انار و خرما برای تهیه برخی از ملزومات زندگی یكی از از این راهها به شمار می‌رود.

از قدیم‌الایام در هر منطقه‌ای كه نخلستان‌های خرما وجود داشته "حصیر بافی" نیز در كنار آن رواج داشته است ،ولی باید گفت كه‌هیچگاه حصیربافی به عنوان حرفه اصلی مردم مطرح نبوده و همواره كشاورزان به این كار دستی مبادرت ورزیده‌اند.

حصیر بافی به عنوان یكی از قدیمی‌ترین صنایع بومی دستی مردم یزد ، كاری جنبی و بخشی از اوقات فراغت آنان را پر كرده‌است.

به دلیل وجود نخلستان‌های خرما در شهرستان بافق و اردكان ، این شغل نیز به موازات شغل كشاورزی در این مناطق رواج داشته‌است.

هنوز هم با وجود آن كه از میزان آن بسیار كاسته شده ولی كم و بیش بخصوص در بین زنان رواج دارد و در كنار فعالیت‌های زندگی به آن می‌پردازند.

به هنگام عبور از محله‌های قدیمی این شهرها و نیز روستاهای اطراف می‌توان زنانی را مشاهده كرد كه در كنار كوچه‌ها به حصیر بافی مشغول هستند.

آنان در فصل زمستان بیشتر در حوالی صبح و در فصل تابستان بیشتر عصرها در داخل منزل یا كوچه محله خود گردهم آمده و در كنار حرف و صحبت‌های خودمانی به حصیر بافی می‌پردازند.

برای فعالیت در حرفه سنتی " حصیر بافی " ، از مواد اولیه آن كه از درخت خرما بدست می‌آید استفاده می‌شود.

برگ درخت خرما كه به دو نوع " مغ " و " پیسك " تقسیم می‌شود از مهمتربن مواد اولیه حصیر بافی است.

" پیسك " ( ‪ ( PEESKهمان برگ‌های اطراف درخت خرماست كه عمر بیشتر دارند و " مغ " ( ‪ ( MAJHبرگ‌های میانی درخت است كه تازه رویده‌اند و از ظرافت بیشتری برخوردارند.

" سیس "(‪ ( SEESرشته الیافی است كه در اطراف تنه درخت و قسمتی كه‌برگ ها می رویند ، رشد می‌كند و از این الیاف برای مصارف گوناگون استفاده می‌شود.

طناب ضخیمی كه در اصطلاح محلی به ( سازو ) معروف است از به هم تنیدن این رشته‌ها به دست آمده و همچنین برای بافت محصولی به نام " پا دری " نیز از این الیاف استفاده می‌شود.

تولید محصولات حصیری از نی‌های نازكی كه در اطراف رودخانه می‌رویند و به نام حصیر هم خوانده می‌شدند معمول بوده و امروزه از این نی‌ها برای ساختن محصولات بسیار ظریف سفارشی استفاده می‌شود.

انجام كار حصیر بافی شامل شش مرحله است كه به ترتیب چیدن برگ‌ها ، خیساندن ، جدا كردن پرهای برگ‌ها از شاخه‌ها ، رنگ آمیزی ، بافتن حصیر و مراحل تكمیلی است.

محصولات حصیری از تنوع نسبی برخوردارند و این به علت كاربردهای گوناگونی است كه این محصولات داشته‌اند و قبل از تولید محصولات مشابه پلاستیكی همه در نوع خود بهترین نمونه به شمار می‌رفتند.

در حال حاضر تولید بعضی از انواع این محصولات به كلی منسوخ شده ولی برخی دیگر هنوز كم و بیش رواج دارد.

" باد بزن " ، " كلاه " ، " فرش حصیری " ، " جارو " ، " درب كوزه " ، " كشكدان " ( ظرف كوچك حصیری درب دار ) ، " زنبیل " ( سبد ) " ، " پادری " ، " جلدت " ( كیسه‌های حصیری برای نگهداری خرما ) و " سازو " ( طناب‌های ضخیم با سیس خرما ) از مهمترین این محصولات است.

برای تولید محصولات ظریفی مانند كلاه و بادبزن در بیشتر مواقع تزئیناتی نیز به كار می‌رود كه معمولا از پرهای رنگ شده استفاده می‌شود.

با وجود گسترش زندگی شهرنشینی و تولید و ورود محصولات مختلف ، همچنان صنعت دستی " حصیر بافی " با همت مردان و زنان سخت كوش دیار مومن پرور استان یزد به حیات خود ادامه می‌دهد.

معرق ، منسوجات ، سفال ، سرامیك ، خاتم ، قلم‌كاری ، چاقوسازی ، زرگری ، گیوه بافی ، احرامی ، جاجیم ، مسگری ، گلیم ، طلاسازی ، نقاشی روی چرم ، سوزن دوزی ، شعربافی ، دارایی بافی ، زیلو و قالی بافی از جمله صنایع دستی استان یزد است

 

حصیر بافی

حصیر بافی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنهاست که به عنوان منشأ نساجی شناخته می شود و در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه آن دسته از ممالکی که به مـــواد اولیه مورد نیاز این رشته دسترسی دارند مرسوم و متداول بوده است .امروزه در مناطق مختلف کشورمان که دسترسی به برگ درخت خرما ، ساقه گندم ، نی و ترکه وجود دارد ، محصولات این رشته به صورت حصیر بافی ، سبد بافی ، مروار بافی ، ترکه بافی ، چم بافی و چیغ بافی رایج است . در استان بوشهر به دلیل فراوانی برگ و الیاف خرما و گیاهان خودرو شبیه ساقه گنــــــدم که در اصطلاح محلی خاکه نامیده می شود. از دیر باز تولید انواع محصولات حصیری به منظور استفاده محلی و فروش در سایر بازارها در حد گسترده ای رایج بوده است و امروزه به دلیل جایگرینی محصولات کارخانه ای وعدم ثبات بازار فروش این محصولات از تولید آنها کاسته شده است و بیشتر به منظور مصرف داخلی روستائیان تهیه می گردد.

در روستــاهای تابعه گناوه ، دشتستان ، دشتی ، تنگستان و کنگان حصیر بافی رایج است .

 نقوش و رنگها

 برای رنگ کردن برگ نخل جوهر رنگی از عطاری تهیه می کنند که نام آن بقم است. بقم به چند رنـــــــگ وجود دارد و به رنگهای سبز ، آبی ، بنفش و نارنجی . بقم را با زرد چوبه مخلوط می کنند تا رنگ آن جلای بهتری داشته باشد و روشنتر شود و برای اینکه رنگ تیره تر یا روشنتر شود مقدار زردچوبه را کم یا زیادتر می کنند.نقش ها در حصیر یا سبد و دیگر محصولات ذهنی بافته می شود و به صورت لوزی های کنگره دار و هندسی بافته می شود.

محصولات

مهمترین محصول حصیری استان بوشهر که هم از نظر اقتصاد خود مصرفی دارای اهمیت ویژه ای می باشد و هم در گذشته در امارت متحده عربی دارای بازار مناسبی بود. نوع فرش حصیری به نام تک است که معمولاً به عرض ده سانتی متر بافته می شود و سپس به اندازه عرض مورد نظر قطعات ده سانتی حصیری در کنار یکدیگر دوخته می شود. از این محصول به منظور پوشش سقف کپرهای روستایی نیز استفاده می شود زیرا به دلیل نوع بافتنش به راحتی آب باران را از خود عبور می دهد. محصول دیگر به نام مغرف که نوعی زنبیل کوچک است .تویزه محصول دیگری است که دارای قابی دایره ای شکل است و بیشتر به عنوان جای نان مورد استفاده قرار می گیرد.تلی محصول دیگری که ظرف مناسبی برای نگهداری گندم ، جو و سایر حبوبات و غلات است.
سپک: ظرفی سینی مانند است و برای پاک کردن گندم مورد استفاده قرار می گیرد.
کنده:جای نگهداری میوه است .
چاکان: سبدی برای جمع آوری خرما است و به عنوان کفه ترازو و نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
بادبزن: که در انواع مختلف کوچک و بزرگ و ریز و درشت با تزئین و نوار دوزی رنگی بافته می شود.
طناب: که برای بالا رفتن از درخت خرما یا بالا کشیدن دلو آب از چاه مورد استفاده قرار می گیرد.
کلاه حصیری: در اندازه های مختلف و به صورت ساده یا رنگی بافته می شود

منبع h ttp://www.yazdfarda.com

منبع http://bushehriha.mihanblog.com

 

تماس با هنر اسلامی

نشانی

نشانی دفتر مرکزی
ایران ؛ قم؛ بلوار جمهوری اسلامی، نبش کوچه ۶ ، مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام، طبقه دوم، خبرگزاری ابنا
تلفن دفتر مرکزی : +98 25 32131323
فاکس دفتر مرکزی : +98 25 32131258

شبکه‌های اجتماعی

تماس

تمامی حقوق متعلق به موسسه فرهنگی ابنا الرسول (ص) تهران می‌باشد