گروه هنر: اگر در معماری در جهت معنوی حركت كنيم، بدين معنی كه جنبه‌های درونی و معنوی انسان در آن وجود داشته باشد، از اسراف به دور بوده و ارتباط انسان با ديگران را در نظر داشته باشد، خود‌به‌خود تعريفی از معماری معنوی و درونی را در مرحله اجرا عملی كرده‌ايم كه می‌تواند در جامعه مسلمانان عنوان معماری اسلامی داشته باشد.
«مجيد شيخ‌اكبری» مهندس راه و ساختمان در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با تاييد مطلب فوق اظهار كرد: استفاده از قيد اسلامی برای معماری مناسب است. چون نحوه كاربرد معنويت در معماری بسيار اهميت دارد. معماری فقط ساختمان، بنا و مصالح نيست.
وی افزود: معماری تاثيرات روانی بر روی مصرف‌كننده دارد و اين امر، عامل تعيين‌كننده‌ای است برای اين كه نحوه تفكر و عقيده كسی كه از معماری استفاده می‌كند را در بنا در نظر گرفت. بنابراين واژه اسلامی عنوانی مناسب برای معماری است. هر لغتی كه جنبه معنويت داشته باشد و خارج از بعد مادی باشد ارزش معماری را بالا می‌برد.
وجه مميزه معماری اسلامی با ديگر معماری‌ها
شيخ‌اكبری درباره وجه مميزه معماری اسلامی با ديگر معماری‌ها گفت: ما انتظار داريم كه جوانانمان از تهاجم فرهنگی به دور باشند و آنان را تشويق می‌كنيم كه به سمت معنويت بيايند ولی شرايط را چگونه مهيا می‌كنيم؟ جوان را در فضايی قرار می‌دهيم كه اصلاً معنوی نيست و بعد از او می‌خواهيم معنوی رفتار كند.
وی كه علاوه بر مهندسی راه و ساختمان در حدود 12سال است كه كار معماری می‌كند، ادامه داد: يكی از عوامل عمده تاثيرگذار در روح و روان انسان‌ها در تمام جوامع بشری، معماری است. از آن لحظه‌ای كه چشم باز می‌كنيم تا لحظه‌ای كه چشم‌هايمان را برای خوابيدن می‌بنديم متاثر از فضا و معماری هستيم. بر اين اساس تاثير معماری حتی از راديو وتلويزيون هم بيشتر است.
اين معمار كه در هنر نقاشی رنگ‌وروغن نيز فعال است راه برون‌رفت از مشكل فوق را چنين عنوان كرد: استفاده از خط، بافت، رنگ، فرم و حجم بايد كمك كند تا آن جنبه‌های درونی انسان بيدار شود تا حركت معنوی در او ايجاد شود. اينها را با معماری می‌توانيم انجام دهيم ولی اين كار را نمی‌كنيم. ما الان در بخش عمده‌ای از معماری ساختمان فقط سرپناه‌هايی با قيمت نازل می‌سازيم و با قيمت بالا می‌خواهيم بفروشيم. معماری می‌تواند تاثير روانی روی انسان بگذارد. وظيفه هر معماری اين است كه در درجه اول جنبه‌های درونی را در معماری در نظر گيرد.
شيخ‌اكبری در پاسخ به خبرنگار ايكنا درباره منبع معماری اسلامی گفت: اگر چنين منبعی وجود داشته باشد من از آن اطلاعی ندارم. ولی نكته‌ای درباره معماری اسلامی وجود دارد و آن اين است كه اگر در جهت معنوی حركت كنيم، بدين معنی كه جنبه‌های درونی و معنوی انسان در آن وجود داشته باشد، از اسراف به دور باشد، ارتباط انسان با ديگران را در نظر داشته باشد، خود‌به‌خود تعريفی از معماری معنوی و درونی را در مرحله اجرا عملی كرده‌ايم كه می‌تواند در جامعه مسلمانان عنوان معماری اسلامی و در جوامع اروپايی شايد عنوان معماری مسيحی يا عنوانی نزديك به اين معنی به خود بگيرد.
استفاده از سمبل‌های خاص به تنهايی ويژگی معماری اسلامی نيست
اين مهندس و معمار كه در شركت‌های پيمانكاری كار كرده، در مورد استفاده از سمبل‌های خاص معماری اسلامی اظهار كرد: من تعريف خاصی از معماری اسلامی را كه بر استفاده از عناصر خاصی چون: گنبد، رواق، گلدسته تاكيد داشته باشد، قبول ندارم و صرف استفاده از اين عناصر را در معماری مايه اسلامی بودن آن نمی‌دانم. البته اين نظر شخصی من است.
اين مهندس راه و ساختمان كه در عرصه هنر سفال نيز تتبع كرده، ويژگی معماری اسلامی سده‌های پيشين را در خانه‌های عادی مردم چنين عنوان كرد: آثاری كه از گذشته در شهرهای قديمی مثل يزد و كاشان به جای مانده، هيچ كدام با خانه‌های مسكونی امروز مطابقت ندارند. ما می‌توانيم معماری گذشته را به‌روز كرده و در شهرسازی امروز به كار بريم. اين كه می‌گويند مسجد شيخ لطف‌الله 17 سال طول كشيده كه ساخته شده يعنی انرژی زيادی برای ساخت آن صرف شده و متخصصين بسياری بر روی آن كار كرده‌اند.
چگونگی به‌روزشدن معماری گذشته و بكارگيری آن در شهرسازی امروز
وی در پاسخ به خبرنگار ما مبنی بر اين كه چگونه می‌توان معماری گذشته را به‌روز كرده و در شهرسازی امروز به كار برد، گفت: شهرهای قديمی ما الگوهای خوبی هستند برای شهرسازی امروز. اين كار را با برنامه‌ريزی و حركت از ايده به سمت ساخت می‌توانيم عملی كنيم. بايد روی آن برنامه‌ريزی كرد و حين كار معايب آن را برطرف كرد و در اين مسير از انديشمندان و متخصصان بين‌رشته‌ای استفاده كرد.
از شيخ‌اكبری خواستيم تا متخصصين بين‌رشته‌ای كه می‌توان در مسير معماری اسلامی از آنها مدد گرفت را نام برد كه ابراز كرد: متخصصين رشته‌های تاسيسات مكانيكی، تاسيسات برقی، مهندس ساختمان، مهندس معمار و نيز از هنرمندان در رشته‌های هنری مرتبط با ساختمان و از جمله صنايع دستی می‌توان كمك گرفت.
وی در ادامه افزود: گچ‌بری‌های قديم ديگر در بناها نمودی ندارد و از گچ‌بری‌های آماده‌شده استفاده می‌كنند. در معماری معاصر معرق جايگاهی ندارد. ساختمان‌های مسكونی ما در گذشته ريشه‌ای از معماری خودمان را داشته‌اند. مصالح هر منطقه با معماری آن منطقه تناسب داشت. به‌طور مثال در يزد آيا می‌بينيد كه از سنگ بنا ساخته باشند؟ ولی امروزه سنگ اليگودرز را می‌برند كاشان و از كاشان خاك و آجر را به بندرعباس می‌برند. اين نوع معماری و شهرسازی اشتباه است.
شيخ‌اكبری برای حل چنين معضلی دو راهكار ارائه داد: همه هنرمندان هنرهای دستی را بايد با هم مرتبط كنيم. همچنين وزارت مسكن و شهرسازی می‌تواند در اين مساله دخالت كند به‌طوری كه خط و حريمی برای معماری ترسيم كند تا معماری بتواند شكل خودش را پيدا كند.
طرح‌های توسعه شهری توسط دولت، گامی موثر در شهرسازی و معماری بومی
اين مجسمه‌ساز نظر خود را راجع به طرح‌های توسعه شهری و شهرك‌های جديد كه در قالب مسابقه توسط مقامات دولتی برگزار می‌شود را چنين ابراز كرد: برگزاری چنين طرح‌هايی در قالب مسابقه خوب است. اهميت‌دادن به معماری و شهرسازی از همين جاها شروع می‌شود. البته بايد در اين زمينه سخت‌گيری‌هايی وجود داشته باشد.
وی تصريح كرد: اگر طرحی برنده می‌شود بايد عيناً اجرا شود نه اين كه كارفرما بعداً در آن دخل و تصرف كند. بسياری از طرح‌ها در مرحله اجرا به گونه‌ای ديگر می‌شود چون كارفرما برای خود حق وتو قائل است. ولی در كل اين كار قدم مثبتی است. حدود 20 سال پيش كسی حاضر نبود برای فكر و برای طرح معمار هزينه بدهد ولی امروز اين اتفاق افتاده. شهرداری و وزارت مسكن بايد به چنين حركت‌هايی جهت دهند.
ميزان مطابقت شهرسازی و معماری امروز با معماری اسلامی
شيخ‌اكبری درباره ميزان مطابقت شهرسازی و معماری امروز با معماری اسلامی گفت: شهرسازی امروز اگر بدهكار معماری گذشته نباشد، هيچ مطابقتی با معماری اسلامی گذشته ما ندارد. ما به معماری، فرهنگ و تمدن گذشته افتخار می‌كنيم. از كشورهای ديگر برای ديدن معماری ما می‌آيند ولی كدام يك از آن بناها مربوط به معماری معاصر است؟
وی كه در زمينه معماری كار شخصی انجام می‌دهد، نقش معماران و مقامات مسئول دولتی را چنين عنوان كرد: معمار، حكومت و مسئولان امروز هم وظيفه دارند يك يادگاری از دوران خود برای آيندگان بگذارند تا آيندگان بگويند در اواخر دوره پهلوی و اوايل جمهوری اسلامی فلان معماری و فلان بناها به يادگار مانده است. ما امروزه معماری خاصی برای عنوان‌كردن نداريم. اين ساختمان‌هايی كه امروزه می‌سازيم دارای هويت خاصی نيست چون از هر جايی چيزی گرفته شده است.
شيخ‌اكبری در پايان سخنان خود گفت: در دانشكده‌های معماری اساتيد برجسته و صاحب فكر و صاحب سبك بسيار داريم كه بايد از آنها استفاده كرد و آنان را در طراحی شهری و معماری دخالت دارد و از آنها برای حل معضلات معماری موجود در جامعه مدد گرفت.
منبع: ایکنا