این پل علاوه بر اینكه برای عبور و مرور قوافل و عابران ساخته شده بود برای تفرج و گردش مردم و پادشاه نیز مستعد بوده است. چنانچه از قصص الخاقانی نقل شده در سال (۱۰۶۰ ه.ق( كه پل ساخته شد و به پل شاهی اشتهار یافت بعد از تعطیلات نوروز آن سال بر حسب فرمان شاه عباس ثانی پل را آئین بندی و چراغان كردند و هر یك از غرههای آن را یكی از امراء و بزرگان تزیین نمود و برای جشن مهیا گردید و سائرای مشهدی قصیدهای در ۴۵ بیت و نیز صائب تبریزی قصیدهای در وصف آن چراغانی و جشن سروده اند.
▪ مؤلف تاریخ اصفهان وری چنین گفته:
و اما مبانی شگرف اصفهان یكی پل هائی است كه روی زاینده رود زده شده مانند پل بابا ركن الدین كه به پل خواجو معروف است. ریشه و اساسش قبل از عجم بوده و زمان تركمانهای آققوینلو تعمیری از آن شده و به عهده صفویه مرتبه بالا را طرح انداخته و در بیگلربیگی صدر اصفهانی روی مرتبه فوقانی بالاخانه ساخته بود بنام خود كه در ۱۳۱۰ اجزای ظل السلطان خراب كردند و راه چهارباغ نو است برای تخت پولاد.
اینكه مؤلف تاریخ اصفهان وری گفته اساسش قبل از عجم بوده معلوم نشد چه زمانی را در نظر داشته است ولی آنچه مسلم مینماید اینستكه پیش از دولت اسلام اساس آن پل وجود داشته و در زمان تركمانها تعمیری از آن شده و در دوران صفرویه طبقه بالای آن ساخته شده و در زمان بیگلربیگی صدر اصفهانی روی مرتبه فوقانی بالاخانهای به نام خود ساخته كه در سال (۱۳۱۰ ه.ق( از طرف ظل السلطان خراب گردیده است.
این پل را باسامی:
۱) بابا ركن الدین
۲) خواجو
۳) گبرها
۴) شیراز
۵) حسن آباد
۶) پل شاهی تیموری خواندهاند اما اینكه آن را پل بابا ركن الدین گفتهاند از این جهت است كه در تخت فولاد كه نزدیكی جاده قدیم شیراز واقع شده قبر و بقعه بابا ركن الدین كه از عرفای معروف زمان خود در ۲۶ ربیعالاول سال (۷۶۹ ه.ق( وفات كرده در آنجا واقع وم مورد توجه و مزار عمومی است از این رو پل به نام او معروف گردیده است.
اما نامیدن آن به پل خواجو به مناسبت این است كه در مجاورت محله خواجو ساخته شده و پل شیراز از این نظر كه نزدیك جاده اصفهان به شیراز واقع گردیده و پل گبرها از نظر اینكه گبرها از این پل به محله خود میرفتهاند و پل حسن آباد از جهت این كه محل خواجو را در قدیم حسن اباد مینامیدهاند و اما پل شاهی از این جهت بود كه چون شاه عباس دوم در سال یكهزار و شصت پل را كامل كرد و از هر جهت آراسته گردید به پل شاهی معروف گردید و تیموری از آن نظر گفتهاند كه تیمور به داماد خود حسن پاشا دستور داده بود كه آن پل را بنا كند و بنا كرد.
▪ مؤلف صنف جهان در باب پل خواجو چنین نوشته است:
پل هشتم - پلی است كه الحال به پل خواجو اشتهار دارد زیرا كه در آخر چهارباغ مشهور به خواجو واقع است و قبل از چهار باغ در آخر و كنار آن محله واقع بوده و پل طرف یمین است و در اول قبل از خرابیها بر سر محله حسن آباد بوده و بانی آن را به اسم پل حسن آباد موسوم نموده بوده و چون محله حسن آباد در فترت افغان و فتنههای بعد از آن خراب و بكلی از آبادی افتاده است و محله خواجو نزدیك آن بوده به اسم آن معروف شده. این ل در كمال خوبی و زیبایی است و زیاده خوش نماتر از پلی سی و سه چشمه است اما با آن عرض و طول نیست لكن به همان استحكام ساخته شده و دقیقهای از استحكام و خوش نمائی را فرو گذار ننمودهاند، آن را شاه عباس ثانی بنا نموده و میرزا طاهر وحید تخلص كه در آن زمان وقایع نگار و مورخ زمان آن پادشاه بود آن را ضبط و در تاریخی كه به نام او نوشته ثبت نموده است و آورده كه در محل این پل یك پل كهنه مدروس و ویران بود و شاید آن پلی بوده است كه در كتاب ماروخی با اسم جس حسین نوشته شده و باالجمله به حكم پادشاه آن را خراب نموده و برداشتند و این پل را به این وضع خوب و هیئت مرغوب مشتمل بر بیست و چهار چشمه به زمان اندك بساختند و چون پیش محله حسن اباد و جنوب آن بوده ان پل حسن اباد نام نهادند و تصریح نموده است كه یك طرف آن باغ سعادت آباد است كه مشتبه به پل دیگر به هیچ وجه نیست و مرحوم امیر الشعراء رضا قلی خان هدایت تخلص نیز در كتاب روضهٔالصفای ناصری در آخر احوال شاه عباس ثانی اشارهای از بنای این پل از پادشاه مذكور نموده است. بر بالای این پل به دستور خیابان و دو طرف غرفهها بستهاند و سرطاقهای غرفهها را كاشی كاری نموده و در میان آن عمارت و نمائی ساختهاند كه در غرفهها و آن عمارت همه نشیمن مردمان عام و خاص می‌باشد كه به تفریج و تماشا آیند و شاه عباس بعد از اتمام آن در آنجا چند شبی جشن و چراغان خود را كه موسوم به فتح آباد است متصل به این پل بنا كرده است. زیر این پل را به طرز دیگر ساخته اند كه زیاد از حد مزید حسن آن گشته. دو طرف شرقی و غربی پل را كه جهت دخول و خروج آب است مهتابی طرح انداخته و میان پل ها را طاقنمائی ساختهاند و در میان هر طاقنمائی نه بزرگ سنگی بنا كگردهاند كه آب قسمت آن چشمه از میان نهر میرود و دو طرف آن شهر راه روی است كه مردمان بر سر آن میروند و مینشینند و گاهی كه در فصل بهار اب زیاده طغیان میكند تا بالای جویهای میان آمده راه عبور و مرور را میبندد و برای مهتابی روی به مشرق در میان ممرهای آب و محل ریزش آن زینهها قالب آب ساختهاند كه مردمان بر آن نشسته از صفا و تماشی آب محظوظ شوند و نمائی دیگر به طرف طول در میان پل ساختهاند ایوان مانند از اول تا آخر چشمهها محاذی یكدیگر، چنانچه از اول چشمه آخری آن پیدا است مجملاً مانند این پل و پل سی و سه چشمه پلی بایران ساخته نشده و بنفاست و استحكام آنها نپرداختهاند. و در نزد مردم عامل و كسانی كه از تاریخ خبر ندارند این پل به پل حسن خان تركمان مشهور شده است و مراد ایشان امیر حسن بیك آققوینلو است كه امیر آذربایجان بوده و بر این سمتها نیز فرمان روا بود ولیكن او هرگز به این جاها نپرداخته و چنین همت و سلیقه نداشت بلكه تمام دولت او به همه عمر به قدر خرج این پل نبوده است و او قبل از زمان سلطنت صفویه بوده و سلطنت از اولاد او به صفویه منتقل شده و اگر این پل را بنا نموده بود و شاه عباس بزرگ كه بسیار سال بعد از او بود و این وضع و تركیب را دیده بود سلیقه شاه عباس هرگز به وضع و هیئت پل سی و سه چشمه رضا نمیداد و همت به شكل و وضع به از این میگماشت نه كس از آن، چه این پل فایق دارد و زیاده قابل تعریف و تحسین است هزار آفرین به دانش و ذهن مهندسان آن زمان و صد هزار آفرین به همت آن پادشان به فروتمكین باد كه ذرهای در مخارج آن خست و اهمالی ننموده است و مسلماً وجه اشتباه نزدیكی اسم شده و از بی خبری پل حسن آباد را پل حسنخان گفته و دانستهاند و حال آنكه آن هم غلط است نه خان است و نه شاه بلكه امیر حسن بیك تركمان است و هرگز لقب خانی و شاهی نداشته.
از گفتار مورخان معلوم گردید كه در جای كنونی پل های خواجو پل دیگری بوده كه به وضع آندراس در آمده بوده و قابل استفاده نبوده است و از این رو شاه عباس دوم دستور داده بر طبق نقشه پلی بر روی زاینده رود كه در نزدیكی باغ سعادت آباد و عمارت آینه خانه بوده ساخته شود و كاركنان بر طبق دستور ساعی بودهاند كه این پل از پل اللهوردیخان و سایر پل ها زیباتر و بهتر ساخته شود و مسلم پل با وضع كنونی بعد از شاه عباس دوم ایجاد شده و پلی كه پیش بوده، اهمیتی از نظر ساختمان نداشته است و مسلم سطح معماری آن پل در هنگام احداث پل اللهوردیخان پائینتر بوده است.
در طول این پل اختلاف است، چنانچه در گفتههای پیش نوشته شد طول را ۱۵۰ و عرض را ۱۴ متر نوشتهاند ولی در گنجینه آثار تاریخی اصفهان طول ۱۳۲/۵ متر و عرض ۱۲ متر نوشته شده است.
عدد چشمه مهی این پل را بعضی ۲۶ و برخی ۲۴ و كسانی ۲۱ و دیگران ۲۸ نوشتهاند و گمان میرود بعضی از چشمههای آن در زین شن و خاك مسطور شده باشد.
این پل زیر شماره ۱۱۱ به ثبت تاریخی رسیده است.
▪ مؤلف تاریخ اصفهان وری چنین گفته:
و اما مبانی شگرف اصفهان یكی پل هائی است كه روی زاینده رود زده شده مانند پل بابا ركن الدین كه به پل خواجو معروف است. ریشه و اساسش قبل از عجم بوده و زمان تركمانهای آققوینلو تعمیری از آن شده و به عهده صفویه مرتبه بالا را طرح انداخته و در بیگلربیگی صدر اصفهانی روی مرتبه فوقانی بالاخانه ساخته بود بنام خود كه در ۱۳۱۰ اجزای ظل السلطان خراب كردند و راه چهارباغ نو است برای تخت پولاد.
اینكه مؤلف تاریخ اصفهان وری گفته اساسش قبل از عجم بوده معلوم نشد چه زمانی را در نظر داشته است ولی آنچه مسلم مینماید اینستكه پیش از دولت اسلام اساس آن پل وجود داشته و در زمان تركمانها تعمیری از آن شده و در دوران صفرویه طبقه بالای آن ساخته شده و در زمان بیگلربیگی صدر اصفهانی روی مرتبه فوقانی بالاخانهای به نام خود ساخته كه در سال (۱۳۱۰ ه.ق( از طرف ظل السلطان خراب گردیده است.
این پل را باسامی:
۱) بابا ركن الدین
۲) خواجو
۳) گبرها
۴) شیراز
۵) حسن آباد
۶) پل شاهی تیموری خواندهاند اما اینكه آن را پل بابا ركن الدین گفتهاند از این جهت است كه در تخت فولاد كه نزدیكی جاده قدیم شیراز واقع شده قبر و بقعه بابا ركن الدین كه از عرفای معروف زمان خود در ۲۶ ربیعالاول سال (۷۶۹ ه.ق( وفات كرده در آنجا واقع وم مورد توجه و مزار عمومی است از این رو پل به نام او معروف گردیده است.
اما نامیدن آن به پل خواجو به مناسبت این است كه در مجاورت محله خواجو ساخته شده و پل شیراز از این نظر كه نزدیك جاده اصفهان به شیراز واقع گردیده و پل گبرها از نظر اینكه گبرها از این پل به محله خود میرفتهاند و پل حسن آباد از جهت این كه محل خواجو را در قدیم حسن اباد مینامیدهاند و اما پل شاهی از این جهت بود كه چون شاه عباس دوم در سال یكهزار و شصت پل را كامل كرد و از هر جهت آراسته گردید به پل شاهی معروف گردید و تیموری از آن نظر گفتهاند كه تیمور به داماد خود حسن پاشا دستور داده بود كه آن پل را بنا كند و بنا كرد.
▪ مؤلف صنف جهان در باب پل خواجو چنین نوشته است:
پل هشتم - پلی است كه الحال به پل خواجو اشتهار دارد زیرا كه در آخر چهارباغ مشهور به خواجو واقع است و قبل از چهار باغ در آخر و كنار آن محله واقع بوده و پل طرف یمین است و در اول قبل از خرابیها بر سر محله حسن آباد بوده و بانی آن را به اسم پل حسن آباد موسوم نموده بوده و چون محله حسن آباد در فترت افغان و فتنههای بعد از آن خراب و بكلی از آبادی افتاده است و محله خواجو نزدیك آن بوده به اسم آن معروف شده. این ل در كمال خوبی و زیبایی است و زیاده خوش نماتر از پلی سی و سه چشمه است اما با آن عرض و طول نیست لكن به همان استحكام ساخته شده و دقیقهای از استحكام و خوش نمائی را فرو گذار ننمودهاند، آن را شاه عباس ثانی بنا نموده و میرزا طاهر وحید تخلص كه در آن زمان وقایع نگار و مورخ زمان آن پادشاه بود آن را ضبط و در تاریخی كه به نام او نوشته ثبت نموده است و آورده كه در محل این پل یك پل كهنه مدروس و ویران بود و شاید آن پلی بوده است كه در كتاب ماروخی با اسم جس حسین نوشته شده و باالجمله به حكم پادشاه آن را خراب نموده و برداشتند و این پل را به این وضع خوب و هیئت مرغوب مشتمل بر بیست و چهار چشمه به زمان اندك بساختند و چون پیش محله حسن اباد و جنوب آن بوده ان پل حسن اباد نام نهادند و تصریح نموده است كه یك طرف آن باغ سعادت آباد است كه مشتبه به پل دیگر به هیچ وجه نیست و مرحوم امیر الشعراء رضا قلی خان هدایت تخلص نیز در كتاب روضهٔالصفای ناصری در آخر احوال شاه عباس ثانی اشارهای از بنای این پل از پادشاه مذكور نموده است. بر بالای این پل به دستور خیابان و دو طرف غرفهها بستهاند و سرطاقهای غرفهها را كاشی كاری نموده و در میان آن عمارت و نمائی ساختهاند كه در غرفهها و آن عمارت همه نشیمن مردمان عام و خاص می‌باشد كه به تفریج و تماشا آیند و شاه عباس بعد از اتمام آن در آنجا چند شبی جشن و چراغان خود را كه موسوم به فتح آباد است متصل به این پل بنا كرده است. زیر این پل را به طرز دیگر ساخته اند كه زیاد از حد مزید حسن آن گشته. دو طرف شرقی و غربی پل را كه جهت دخول و خروج آب است مهتابی طرح انداخته و میان پل ها را طاقنمائی ساختهاند و در میان هر طاقنمائی نه بزرگ سنگی بنا كگردهاند كه آب قسمت آن چشمه از میان نهر میرود و دو طرف آن شهر راه روی است كه مردمان بر سر آن میروند و مینشینند و گاهی كه در فصل بهار اب زیاده طغیان میكند تا بالای جویهای میان آمده راه عبور و مرور را میبندد و برای مهتابی روی به مشرق در میان ممرهای آب و محل ریزش آن زینهها قالب آب ساختهاند كه مردمان بر آن نشسته از صفا و تماشی آب محظوظ شوند و نمائی دیگر به طرف طول در میان پل ساختهاند ایوان مانند از اول تا آخر چشمهها محاذی یكدیگر، چنانچه از اول چشمه آخری آن پیدا است مجملاً مانند این پل و پل سی و سه چشمه پلی بایران ساخته نشده و بنفاست و استحكام آنها نپرداختهاند. و در نزد مردم عامل و كسانی كه از تاریخ خبر ندارند این پل به پل حسن خان تركمان مشهور شده است و مراد ایشان امیر حسن بیك آققوینلو است كه امیر آذربایجان بوده و بر این سمتها نیز فرمان روا بود ولیكن او هرگز به این جاها نپرداخته و چنین همت و سلیقه نداشت بلكه تمام دولت او به همه عمر به قدر خرج این پل نبوده است و او قبل از زمان سلطنت صفویه بوده و سلطنت از اولاد او به صفویه منتقل شده و اگر این پل را بنا نموده بود و شاه عباس بزرگ كه بسیار سال بعد از او بود و این وضع و تركیب را دیده بود سلیقه شاه عباس هرگز به وضع و هیئت پل سی و سه چشمه رضا نمیداد و همت به شكل و وضع به از این میگماشت نه كس از آن، چه این پل فایق دارد و زیاده قابل تعریف و تحسین است هزار آفرین به دانش و ذهن مهندسان آن زمان و صد هزار آفرین به همت آن پادشان به فروتمكین باد كه ذرهای در مخارج آن خست و اهمالی ننموده است و مسلماً وجه اشتباه نزدیكی اسم شده و از بی خبری پل حسن آباد را پل حسنخان گفته و دانستهاند و حال آنكه آن هم غلط است نه خان است و نه شاه بلكه امیر حسن بیك تركمان است و هرگز لقب خانی و شاهی نداشته.
از گفتار مورخان معلوم گردید كه در جای كنونی پل های خواجو پل دیگری بوده كه به وضع آندراس در آمده بوده و قابل استفاده نبوده است و از این رو شاه عباس دوم دستور داده بر طبق نقشه پلی بر روی زاینده رود كه در نزدیكی باغ سعادت آباد و عمارت آینه خانه بوده ساخته شود و كاركنان بر طبق دستور ساعی بودهاند كه این پل از پل اللهوردیخان و سایر پل ها زیباتر و بهتر ساخته شود و مسلم پل با وضع كنونی بعد از شاه عباس دوم ایجاد شده و پلی كه پیش بوده، اهمیتی از نظر ساختمان نداشته است و مسلم سطح معماری آن پل در هنگام احداث پل اللهوردیخان پائینتر بوده است.
در طول این پل اختلاف است، چنانچه در گفتههای پیش نوشته شد طول را ۱۵۰ و عرض را ۱۴ متر نوشتهاند ولی در گنجینه آثار تاریخی اصفهان طول ۱۳۲/۵ متر و عرض ۱۲ متر نوشته شده است.
عدد چشمه مهی این پل را بعضی ۲۶ و برخی ۲۴ و كسانی ۲۱ و دیگران ۲۸ نوشتهاند و گمان میرود بعضی از چشمههای آن در زین شن و خاك مسطور شده باشد.
این پل زیر شماره ۱۱۱ به ثبت تاریخی رسیده است.