آيدين آغداشلو هنر خوشنويسي را نزديکترين هنر به اسلام دانست و اظهار داشت: خوشنويسي در قبل از اسلام سابقه نداشته است.
اين هنرمند و منتقد در اولين نشست فلسفه هنر در پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي صحبت خود را با بررسي معناي هنر اسلامي آغاز کرد و اظهار داشت: هنر اسلامي عنواني است که در بطن خود داراي ابهامات فراواني است و در حال حاضر خيلي مشخص نيست که مراد کساني که از آن نام مي‌‌برند چيست.
وي ادامه داد: آيا هنر اسلامي همان هنري است که اسلام آورده و مختص اين دين است؟ يا نه پيشنهادات اسلام است که هنر ديگر کشور‌ها به آن افزوده شده است؟ و يا نه مراد هر آن پديده هنري است که در حهان اسلام شکل گرفته است.
آغداشلو اظهار داشت: آنچه که از کتاب‌ها و کاتالوگ‌ها بر مي‌آيد، اين است که هر آنچه در طول تاريخ اسلام در سرزمين‌هاي تحت سلطه اسلام شکل گرفته است همان هنر اسلامي است.
وي افزود: هنري که چهارگوشه جهان را در بر گرفته و حتي هنوز هم تأثيرگذار است که به عنوان شاهد مي‌توان به موزه‌اي که در مالزي با 40 هزار اثر در حال راه اندازي است اشاره کرد.
آغداشلو خاطر نشان کرد: بايد به اين مسئله توجه کرد که هنر اسلامي يک امر تاريخي نيست بلکه حيات دارد و حتي در جهان کنوني غرب نيز اثرگذار است.
وي در برسي توسعه هنر و هنرورزي از ابتداي اسلام تا کنون گفت: براي بررسي سير توسعه هنر بايد يک نگاه تاريخي را به کار بنديم و همه مي‌دانند که اسلام در گستره جغرافيايي خود زماني که رو به گسترش نهاد در واقع معنايي را توسعه داد که همان قرآن و حديث است و بنا بر اين وقتي آغاز تمدن اسلامي را مراد مي کنيم بايد از قرون ابتدايي شروع کنيم.
آغداشلو ابراز داشت: وقتي مسلمانان سمرقند را فتح کردند يکي از اتفاقات مهم تاريخ رخ داد و آنها با صنعت کاغذ سازي مواجه شدند و بابه کارگيري آن متون خود را گسترش دادند .2 قرن اول دوره هويت يابي هنر اسلامي بود.
وي در خصوص شخصيت و هويت هنر اسلامي در قرون ابتدايي تصريح کرد: در قرن 6 ميلادي اسلام حرفي نو براي جهان دارد و به دنبال ابزارهاي مختلفي براي انتقال آن مي‌گردد و آرارم آرام در حال پيدا کردن آنها است.
اين استاد نقاشي و هنر افزود: ولي در اين زمان شاهد هستيم که اين زبان هنوز شکل مناسبي به خود نگرفته است و به طور مثال در کاخ هاي اموي اردن مي‌بينيم که از نقاشي‌هايي استفاده مي شود که با اخلاقيات اسلامي تضاد دارد.
وي ادامه داد: در بين النهرين و ايران ظروف طلايي را مي بينيم در حالي که اين ظروف در اسلام حرمت دارند.
اين استاد هنر تصريح کرد: نمونه‌هايي از اين قبيل نشان مي‌دهد که چه طور اين دين صنايع، تکنيک‌ها، فن‌آوري‌ها و فرهنگ‌هاي مختلف را جذب مي‌کند و نهايتا مطلوب خود را ايجاد مي‌نمايد.
آغداشلو خاطر نشان کرد: بيان اين که بعد از 200 سال اول که دوره عدم استقرار و هويت يابي است شاهد هستيم که هنر و هنرمند در فرهنگ اسلامي براي خود هويت و چهارچوب پيدا مي‌کند.
وي در رابطه با اين هويت فکري اظهار داشت: البته اين چهارچوب به هيچ وجه سلبي نيست و اتفاقا با کمي اغماض و همدلي نسبت به هنر مندان تعيين شده است ولي تا جايي که به اصول ضربه نخورد.
آغداشلو در خصوص خوشنويسي گفت: پيش از اسلام خوشنويسي چه به معناي خوش نوشتن و چه به معناي کلام خوش نوشتن وجود نداشته است و بعد از اسلام است که هر دو اين معاني رشد پيدا مي‌کند.
وي با بيان اين که اولين سفير اجرايي و ديداري اسلام همين هنر است اظهار داشت: اگر به اين مسئله معتنقد باشيم بايد اعلام کنيم که مهمترين و نزديکترين هنر به اسلام خوشنويسي است.
وي در خصوص تمايز اصلي خوشنويسي در هنر اسلامي با ديگر نقاط دنيا را در همه جا به کار بردن خوشنويسي در هنر اسلامي دانست و تصريح کرد: در هنر اسلامي خوشنويسي را در همه جا از ته ظروف غذا تا روي ديوار مساجد مي‌بينيم که در ديگر کشور‌ها اينطور نيست.
آغداشلو ادامه داد: در سمرقند ظروفي يافت شد که در انتهاي تمامي آنها جملاتي به پند در مورد غذا خوردن و ديگر امور نوشته شده بود که اين نشان دهنده ذات تعليمي هنر اسلامي است.
معماري معرف جهان اسلام است
وي پيرامون معماري نيز گفت: معماري به عنوان اجرايي و عملي ترين بخش هنر اسلامي معرف جهان اسلام در جهان است که در هر جايي منطبق با آن منطقه ايجاد شده است.
آغداشلو اظهار داشت: مساجد مستطيلي دوره صدر اسلام با گسترش اين دين و استفاده از فن شناسي‌هاي ديگر نقاط و تلفيق آن با داشته‌هاي خود آرام آرام به مساجدي همچون مسجد جامعه اصفهان و الحمرا اسپانيا تبديل شد و اين خود نسان دهنده ظرفيت هاي بالاي اين فرهنگ است.