خط نستعليق يکي از خط هايي است که در نوشتن متنهاي فارسي و اردو و گاه عربي بکار ميرود.اين خط بيشتر در ايران رواج دارد و خوشنويسان ايراني بيشتر با اين خط به هنرنمائي ميپردازند.
در اواخر سده هشتم و اوايل سده نهم هجري يعني در عهد تيموري از درآميختن دو خط نسخ و تعليق خوشنويسي جديدي براي خط فارسي در ايران بوجود آمد که «نسخ تعليق»ناميده شد و بعدها به نام «نستعليق» شهرت يافت.
خط نستعليق دومين خط خاص ايرانيان ميباشد.خط نستعليق فاقد علايم زير و زبر و پيش است و با توجه به ظرافتها و گردشهاي لطيفي که در حرکتها و شکل حروف دارد کم کم جايگاه خود را در خوشنويسي جهان باز کرد.برخي آن را «عروس خطوط اسلامي» ميگويند.
ابداع خط نستعليق را به هنرمندي به نام مير علي تبريزي نسبت دادهاند.وي در اوايل قرن نهم هجري ميزيسته است.نقش ميرعلي تبريزي در تدوين نستعليق آنچنان مهم و اساسي بود که استادان بعدي از وي به عنوان ابداع کننده نام بردهاند.
از ديگر کساني که در تکامل خط نستعليق نقش داشتهاند ميتوان از «سلطان علي مشهدي» و «مير علي هروي» نام برد.اما هنرمندي که نستعليق را به اوج تکامل و زيبايي رساند «عماد الحسني قزويني» معروف به «مير عماد» بود که در قرن يازدهم و در دوره صفويه زندگي ميکرد.مير عماد با ابتکار و خلاقيت خود و مهارت بالايي که در نستعليق بدست آورد داراي سبک و مکتبي شد که هنرمندان خوشنويس ساليان بسيار پس از او از سبک وي پيروي کردند.
در قرن سيزدهم سبک و شيوه جديدي در نستعليق بوجود آمد. اين کار بهوسيله هنرمندي به نام «محمدرضا کلهر» صورت گرفت.در زمان کلهر صنعت چاپ به روش چاپ سنگي به ايران آورده شد.ظريف بودن حروف مانعي براي چاپ سنگي نستعليق بود و همين امر سبب گرديد که کلهر با تغييراتي در سبک و روش مير عماد شيوه تازهاي را براي نستعليق بوجود آورد که مناسب براي صنعت چاپ باشد.
نوعي از خط نستعليق معروف به شکسته نيز در ايران رايج شد و خوشنويسان در اين عرصه نيز آثاري پديد آوردهاند.
در دهههاي اخير هنرمنداني خط نستعليق را با روشهاي نقاشي ترکيب کردهاند و نوعي زمينه هنري بنام نقاشي خط بوجود آوردهاند.
برخي از خوشنويسان نستعليق
• مير علي تبريزي
• سلطان علي مشهدي
• مير علي هروي
• مير عماد حسيني
• ميرزا غلامرضا اصفهاني
• اميرنظام گروسي
• علي اکبر پگاه قزويني
• حميد رضا قليچ خاني
• غلامحسين اميرخاني
• سيد محمد ايشان حسيني
• داود رزمجو
• سيد محمد داؤد الحسيني
• سيد محمد سعيد حسيني
• سيد محمد صديق حسيني
• سيد حمايت الله حسيني
• عزيز الدين وکيلي فوفلزايي
• مير عطا محمد حسيني
• سيد عطا محمد شاه قندهاري
• فيض محمد زکريا فيضي کابلي
• محمد رشيد شيخ الاسلامي کردستاني
خوشنويسي اسلامي
خطوط کوفي • بنايي • نسخ • ثلث • محقق • ريحان • توقيع • اجازه • جلي • ديواني جلي • ديواني • رقاع • رقعه • مسلسل • سنبلي • نصف • آندلسي • سياق • شجري • تعليق • شکستهتعليق • نستعليق • شکستهنستعليق • معلي
خوشنويسان
ابن مقله • ابن بواب • ياقوت مستعصمي • ميرعماد حسني • ميرزا احمد نيريزي • درويش عبدالمجيد طالقاني
ميرعلي تبريزي • ميرعلي هروي • سلطانعلي مشهدي • بايسنقر ميرزا • عليرضا عباسي
ميرزا غلام رضا اصفهاني • ميرحسين خوشنويس • ميرزا محمدرضا کلهر • عمادالکتاب