هنر را كه صنعش نمود آشكار
يقينا ز آدم نبود اين قرار
خط ، انواع خطوط و خوشنويسي
خط واژه اي است عربي .به معني اثر و نشانه قلم برروي کاغذ و غيره.
ابداع خط يکي از بزرگترين دست آوردهاي انسان و مهم ترين گام به سوي مدنيت بوده است.
ابداع خط انسان را قادر ساخت تا افکار خود را ثبت کند و تاريخ مدنيت خويش را جاودانه سازد.خط در ابتدا به صورت امروزي نبوده ، بلکه به تدريج و با مرور ايام و دوره ها به صورت رايج و متداول امروزي به دست ما رسيده است.
زبان شناسان مراحل تکامل خط راازآغاز تا امروز چنين بيان کرده اند:
1-خط تصويري
2-خط مفهوم نگار
3-خط هجايي
4-خط الفبايي
الف: خط تصويري
دراين خط ازعلامتي مجزا براي نشان دادن شي ء مورد نظر استفاده مي شود.
ب:خط مفهوم نگار
اين خط نيز نوعي خط تصويري است .درمفهوم نگاشت ها نيز از علائم و نشانه ها ي قراردادي استفاده مي شود، که شکل پيشرفته تري از خط تصويري مي باشد.
پ:خط هجايي
اين خط مرحله گذر از خط مفهوم نگاشت به خط الفبايي است، وبا تقطيع کلمات آغاز مي شود.
رمز صوتي عامل مرتبط کننده ودر واقع مقدمه اي براي شروع دوره الفبايي خط است.
ت: خط الفبايي
خطي است که درآن از علامات قراردادي استفاده مي شود، و فرض براين است که هر علامت از الفبا برابر يک واحد صوتي باشد.
مردم بين النهرين خوزستان (شوش) و مصر نخستين اشکال خط و نگارش را ابداع کردند.
امروزه خط مردم بين النهرين به خط ميخي شهرت يافته و علت آن شباهت علامتهاي اين خط به ميخ است.
دردوره بابليها و آشوريها هجاها خلاصه و کمترشدند و تعداد آنها به 100تا150 علامت تقليل يافت.
خط هيروگليف را مردم مصر درآغاز هزاره سوم ابداع کردند.اين خط جزو خطوط تصويري محسوب مي شود.
خط الفبايي درسرزمين سوريه و فلسطين توسط مردم سامي نژاد پديد آمد.خط فنيقي نيز در سرزمين سوريه و فلسطين به وجود آمد.
عده اي خط فنيقي را مادر همه خطوط جهان مي دانند و معتقدند که خط يوناني و خط آرامي ازخط فنيقي اقتباس شده.
آرامي ها نيز مردمي تاجرپيشه بودند.کتابت آنها درطي قرنهاي 8و9 قبل ازميلاد رواج فراوان يافت. خط در زبان آرامي نقش مهمي درسده هاي پيش ازميلاد درجهان باستان ايفا کرد، به گونه اي که اکثرخطوط آسياي غربي چون :خط پهلوي ، اوستايي ، عربي ، ارمني ، عبري و سانسکريت از اين خط اقتباس شده اند.
از جمله خطوط جهان باستان مي توان به خط فارسي باستان نيز اشاره کرد، اين خط درروزگار هخامنشيان رواج داشت و بر اساس خط بابلي و ايلامي به وجود آمده بود.
خط کوفي
خطي زاويه دار و شکسته به شهرکوفه منسوب است و انواع آن شامل:
1. خط کوفي تحريري
2. کوفي بنايي
3. کوفي تزئيني
الف:خط کوفي تحريري
براي نوشتن کتابها و قرآن ها به کار مي رفت.
ب: کوفي بنايي يا معلقي
بيشتر در معماري استفاده مي شده و حروف آن به شکل مربع و مستطيل است.
پ: کوفي تزئيني
اين خط بيشتر درمعماري خصوصاً در دوره سلجوقي رايج بود .در اين خط انتها و فواصل حروف و بين کلمات با انواع اشکال گياهي و هندسي تزئين مي شود ، و حسب نوع تزئين اسامي مختلف دارد
خطوط شش گانه:
يقينا ز آدم نبود اين قرار
خط ، انواع خطوط و خوشنويسي
خط واژه اي است عربي .به معني اثر و نشانه قلم برروي کاغذ و غيره.
ابداع خط يکي از بزرگترين دست آوردهاي انسان و مهم ترين گام به سوي مدنيت بوده است.
ابداع خط انسان را قادر ساخت تا افکار خود را ثبت کند و تاريخ مدنيت خويش را جاودانه سازد.خط در ابتدا به صورت امروزي نبوده ، بلکه به تدريج و با مرور ايام و دوره ها به صورت رايج و متداول امروزي به دست ما رسيده است.
زبان شناسان مراحل تکامل خط راازآغاز تا امروز چنين بيان کرده اند:
1-خط تصويري
2-خط مفهوم نگار
3-خط هجايي
4-خط الفبايي
الف: خط تصويري
دراين خط ازعلامتي مجزا براي نشان دادن شي ء مورد نظر استفاده مي شود.
ب:خط مفهوم نگار
اين خط نيز نوعي خط تصويري است .درمفهوم نگاشت ها نيز از علائم و نشانه ها ي قراردادي استفاده مي شود، که شکل پيشرفته تري از خط تصويري مي باشد.
پ:خط هجايي
اين خط مرحله گذر از خط مفهوم نگاشت به خط الفبايي است، وبا تقطيع کلمات آغاز مي شود.
رمز صوتي عامل مرتبط کننده ودر واقع مقدمه اي براي شروع دوره الفبايي خط است.
ت: خط الفبايي
خطي است که درآن از علامات قراردادي استفاده مي شود، و فرض براين است که هر علامت از الفبا برابر يک واحد صوتي باشد.
مردم بين النهرين خوزستان (شوش) و مصر نخستين اشکال خط و نگارش را ابداع کردند.
امروزه خط مردم بين النهرين به خط ميخي شهرت يافته و علت آن شباهت علامتهاي اين خط به ميخ است.
دردوره بابليها و آشوريها هجاها خلاصه و کمترشدند و تعداد آنها به 100تا150 علامت تقليل يافت.
خط هيروگليف را مردم مصر درآغاز هزاره سوم ابداع کردند.اين خط جزو خطوط تصويري محسوب مي شود.
خط الفبايي درسرزمين سوريه و فلسطين توسط مردم سامي نژاد پديد آمد.خط فنيقي نيز در سرزمين سوريه و فلسطين به وجود آمد.
عده اي خط فنيقي را مادر همه خطوط جهان مي دانند و معتقدند که خط يوناني و خط آرامي ازخط فنيقي اقتباس شده.
آرامي ها نيز مردمي تاجرپيشه بودند.کتابت آنها درطي قرنهاي 8و9 قبل ازميلاد رواج فراوان يافت. خط در زبان آرامي نقش مهمي درسده هاي پيش ازميلاد درجهان باستان ايفا کرد، به گونه اي که اکثرخطوط آسياي غربي چون :خط پهلوي ، اوستايي ، عربي ، ارمني ، عبري و سانسکريت از اين خط اقتباس شده اند.
از جمله خطوط جهان باستان مي توان به خط فارسي باستان نيز اشاره کرد، اين خط درروزگار هخامنشيان رواج داشت و بر اساس خط بابلي و ايلامي به وجود آمده بود.
خط کوفي
خطي زاويه دار و شکسته به شهرکوفه منسوب است و انواع آن شامل:
1. خط کوفي تحريري
2. کوفي بنايي
3. کوفي تزئيني
الف:خط کوفي تحريري
براي نوشتن کتابها و قرآن ها به کار مي رفت.
ب: کوفي بنايي يا معلقي
بيشتر در معماري استفاده مي شده و حروف آن به شکل مربع و مستطيل است.
پ: کوفي تزئيني
اين خط بيشتر درمعماري خصوصاً در دوره سلجوقي رايج بود .در اين خط انتها و فواصل حروف و بين کلمات با انواع اشکال گياهي و هندسي تزئين مي شود ، و حسب نوع تزئين اسامي مختلف دارد
خطوط شش گانه:
1 :خط محقق
خطي شکوهمند، درشت اندام ، بافواصل منظم و بدون تداخل و تواتر.يکدست ، خالص و يکنواخت.دراين خط هيچ حرفي با حروف ديگر اشتباه نمي شود.
2: خط ريحان
اين خط مانند محقق است. اما از آن ظريف تر و لطيف تر. از نظر ظرافت و زيبايي آن را به ريحان تشبيه کرده اند.
3:خط ثلث
اين خط به مادر خطوط نيز شهرت دارد.حروف و کلمات درشت اندام درعين حال جمع و جورتر از خط محقق است . حلقه ها و گره ها باز و در بعضي موارد بسته مي گردد.
4:خط نسخ
خطي کامل ، معتدل و منظم ، روشن و واضح ، که هيچگونه آميختگي در حروف و کلمات ديده نمي شود.کاملترين خط اسلامي است که قرآن مجيد را اکثراً به اين خط مي نويسند.
5: توقيع
اين خط از مشتقات خط ثلث است ، با اين تفاوت که حروف آن گودتر و گردتر از خط ثلث مي باشد.
6:رقاع
رقاع قلمي است که در رقعه ها، مکاتبات لطيف و حکايات بکار مي رفت.حروف آن ريزتر و لطيف تر از حروف توقيع است.
خطوط ايراني
الف: خط تعليق
بيشتر براي نوشتن کتابها و نامه ها استفاده مي شد.اين خط مأخوذ توقيع و رقاع است.
ب: خط نستعليق
اين خط از ترکيب تعليق و نسخ به وجود آمده ، و از ابتکارات خوشنويسان ايراني است. به عروس خط ها شهرت دارد.
پ:شکسته نستعليق يا خط شکسته
تحت تأثير شکسته تعليق بوده . حروف و کلمات نستعليق مختصر، کوتاه، نازک و باريک شده است.
خطوط تفنني
الف: خط طغرا
نوعي خط که معمولاً نام يا القاب پادشاهان را با آن مي نوشتند .قديمي ترين نمونه بدست آمده از آن به غازان خان مغول و سلطان احمد جلاير است.
ب: مثني
نوعي خط تزئيني است. که علامات و عبارات در دو جفت و داخل هم نوشته مي شوند.
پ: خط معما
نوعي خط که خواندن آن محتاج به دقت باشد.
ت:سياه مشق:
نوعي تمرين خط است . در آن کلمات به صورت درشت و ريز است.