كارگرداني تئاتر پستمدرن (آفرينش معنا در نمايش) نوشتة جان ويتمور، ترجمة صمد چينيفروشان
این کتاب شامل هشت فصل، فصل اول در باب كارگردان و كاربرد نشانهشناسي در اجرا به چگونگي برقراري ارتباط اجراهاي تئاتري با مخاطب ميپردازد و اينكه نشانهشناسي و تئوريهاي واكنش خواننده چه امكاناتي را براي ترجمه و تبديل يك متن اجرايي يا يك انگارة ذهني به نمايش در اختيار كارگردانها قرار ميدهند و پنج نظام ارتباطي زبانشناختي، بصري، سمعي، پويايي و بساوايي مورد بررسي قرار گرفته و بيست نظام نشانهاي معرفي ميشوند. در فصل دوم نظامهاي چهارچوبي (قابگيري) به چگونگي آمادهسازي تماشاگر، پالايش ذهني و تشديد تمركز او با معرفي چهارچوبهاي تئاتري، كنترل چهارچوبها، نظامهاي چهارچوبي مادي، مكان اجرا، نماي بيروني تئاتر، معماري داخلي تئاتر، سالن انتظار، چشمانداز، انتخاب مكان نمايش، نظامهاي چهارچوبي ذهني، تاريخي و اجتماعي، تبليغات، زمان پيش از اجرا و پس از اجرا ميپردازد.
در فصل سوم نظام تماشاگري به بررسي رفتار تماشاگر تحت تأثير متغيرهاي گوناگون در قالب بررسي عوامل تأثيرگذار بر دريافت، پيشبيني و انتظار، هزينه تئاتر، فرصت و فراغت، روابط اجتماعي، مفاهيم دريافتي از اجرا و معرفي مخاطب به مثابه نظام نشانهاي، تئاتر به مثابه يك رويداد اجتماعي و روشها و شيوههاي ارتباطي تماشاگر ميپردازد. فصل چهارم اين كتاب به معرفي نظامهاي بازيگري با بررسي ويژگيهاي فردي، فرهمندي و جاذبه، صدا (زبان نمايشي) «ارتفاع، زير و بمي صدا، آهنگ كلام، وضوح و فصاحت بياني» تمپو، ضربآهنگ جابهجايي افقها، حالات بيانگر چهره، ژست (حالات و حركات ايمايي بدن) و برقراري ارتباط از طريق حركت، گريم و آرايش مو، پيامرساني ماسك و مواد و لوازم گريم ميپردازد و فصل پنجم نظامهاي ديداري كه يكي از جنبههاي جالب توجه تئاتر زنده، سهبعدي بودن فضاي تحقق آن را كه واسطة نظامهاي نشانهاي از تئاتر انتقال مييابند، با بررسي لباسها، اثاثيه، لوازم صحنه، نور فضا، دكور و نشانهشناسي صحنهافزارها مورد بررسي قرار ميدهد.
فصل ششم اين كتاب نظامهاي شنيداري را، كه چگونه كارگردان و طراح و مسئول فني صدا به كمك ادوات مكانيكي و الكترونيكي مجموعه نامحدودي از صداها را جهت انتقال معنا به تماشاگر توليد ميكنند، بررسي ميكند و چگونه كارگردان صدا، كاربردهاي قراردادي صدا، نشانهشناسي صدا، جلوههاي صوتي، افزايش بُرد صدا، موسيقي، تنوع گزينهها در ارتباط شنيداري مطرح ميشود.
در فصل هفتم نظامهاي بويايي و بساوايي و ارتباط بويايي، حسن چشايي، ارتباط بساوايي يا تماس بررسي ميشوند؛ زيرا، تنها در اجراهاي زنده و در ارتباط مستقيم مابين تماشاگر و نمايشگر است كه اين نوع ارتباطها تحقق ميپذيرد.
فصل آخر به پيچيدگيها و دشواريهاي كاربرد علايم در طول يك اجرا ميپردازد و درباره فرصتها و امكانات موجود در كاربردهاي پيشزمينهاي و پسزمينهاي دالها و نظامهاي نشانهاي براي خلق اجراهايي منحصربهفرد و در عينحال يكپارچه بحث ميشود. همچنين در اين فصول فرآيند تمرين كارگردان و نقش او بهعنوان داور و تصميمگيرنده و هماهنگكننده نهايي ارزيابي ميشود.
انتشارات نمايش اين كتاب را با سههزار تيراژ چاپ كرده است.
١٨ سال نقد، نوشتة منوچهر اكبرلو
این کتاب بهمعرفي تاريخچه كانون ملي منتقدان تئاتر جمهوري اسلامي ايران از آغاز تاكنون ميپردازد. اين كتاب شامل شش بخش است. بخش اول به معرفي كانون بينالمللي منتقدان تئاتر (I.A.T.C) و چگونگي تشكيلات، ساختار، اركان و نحوة تصميمگيري، وظايف و اهداف كشورهاي مؤسس و سال تأسيس، اصول حاكم بر كانون بينالمللي، حقوق و امتيازات عمومي ناشي از عضويت، اهداف، ضرورت و مزاياي عضويت ايران، اعضاي رسمي سازمان تا اين تاريخ، استقبال كشورها از عضويت، انواع عضويت و نوع عضويت درخواستي ايران و نقش و ميزان تأثيرگذاري در كانون بينالمللي، آسيبهاي ناشي از عدم عضويت، شرايط عضويت، شرايط و نحوه خروج اعضا و پيامد آن، تعهدات اعضا و ميزان حق عضويت و نحوه پرداخت آن، هزينههاي سالانه ناشي از عضويت در كانون بينالمللي حضور در اجلاسها، تعهدات كانون در قبال اعضا و ضمانت اجرايي آن، سابقه نوع و نحوه همكاري ايران با كانون بينالمللي از آغاز تاكنون و اساسنامه كانون بينالمللي منتقدان تئاتر، اساسنامه كانون ملي منتقدان تئاتر جمهوري اسلامي ايران، اصلاحات اساسنامه و آييننامه داخلي كانون ملي منتقدان تئاتر جمهوري اسلامي ايران ميپردازد. در بخش دوم، جلسات نقد و بررسي حضور نمايشها از سال 1368 تا 1386 با نام منتقدان و تاريخ نشستها آمده است. بخش سوم اين كتاب شامل بيانيهها و آرا و داوريهاي مستقل كانون در دورههاي مختلف برگزاري جشنوارههاي سراسري تئاتر فجر است. بخش چهارم كتاب مذكور به معرفي هيئت مؤسس و هيئت مديرهها و اعضاي كانون ملي منتقدان تئاتر جمهوري اسلامي ايران ميپردازد. بخش پنجم كتاب شامل گاهشمار رويدادهاي كانون ملي منتقدان و بخش ششم ضميمه لاتين است.
كتاب ١٨ سال نقد به كوشش منوچهر اكبرلو توسط انتشارات نمايش، در سه هزار تيراژ به چاپ رسيده است.
تئاتر مينوي ترجمة مشهود محسنيان
این کتاب شامل مجموعة مقالاتي از فصلنامه «مذهب و تئاتر» چاپ آمريكا است كه سه مقاله تئاتر معنوي ١ با توضيح درباره تئاتر در مقابل دراما، تئاتر در مقابل تئاتر، نمايشنامهنويس و نمايشنامهنويسي، ماهيت تئاتر، تجربه ديدن و مفهوم و اهميت تئاتر، تئاتر معنوي ٢ با توضيح درباره ستيزه در دراما، تئاتر بهعنوان يك تجربه، تئاتر بهعنوان بخشي از مراسم مذهبي ـ عبادي، معرفي تئاتر بهعنوان پرستش و مقالة تئاتر اسلوبي براي پرستش نوشتة دبرا براچ و مقالة دراما و مذهب درباره جستوجو براي يافتن الگوي جديد نوشتة لورن فريسن درباره چگونگي ارتباط مراسم آئيني با دراما و ذكر و نظريه ارتباط دراما با الگوهاي شناختهشدة مذهبي و آئيني و ارتباط دراما با جشنها و مراسم مردمي و بدوي است. مقالة چهارم ايجاد رابطه ميان موعظه و تئاتر نوشتة كشيش جناچيلدرز است و مقالة پنجم با عنوان معنويت و تمرين بازيگري نوشتة جيمز فورسليت و آخرين مقاله نوشتة نورمن برت با عنوان از معنويت تا كنش تئاتري مجموعة مقالاتي هستند كه در سالهاي 2002 تا 2006 با موضوعاتي در زمينههاي تمرين بازيگري و مفاهيم و ساختارهاي تئاتر در رابطه با مذهب و معنويت مطرح ميسازند كه به هرچه آشكارتر شدن رابطه ازلي معنويت انساني و تئاتر با هدف آشنايي بيشتر دانشجويان و محققان تئاتر با خاستگاههاي تئاتر در رابطة معنوي و دروني اين هنر با انسان معاصر توسط انتشارات پُرسمان در هزار جلد به چاپ رسيده است.
بازي در سكوت، مجموعه مقالات درباره ميم به كوشش فرهاد بازيان با نه مقاله
مقاله اول در باب گذري بر پانتوميم از ديروز تا امروز نوشتة فرشاد منظومينيا و در پي بيان چگونگي وجود پانتوميم در گذشته و سير آن تا به امروز است. مقالة دوم نوشتة عبدالرضا كشاورز با موضوع ميم است و درباره ويژگيهاي ميم و راههاي بهدست آوردن ميم است؛ زيرا، ميم از ابتداي شكلگيري بهترين شكل ارتباطي و تأثيرگذارترين شكل نمايشي در ادوار گذشته و با گذشت زمان نابترين شكل براي ارتباط و نمايش به نظر ميرسد.
سومين مقالة اين كتاب نوشتة عليرضا خمسه در باب پانتوميم و معرفي اين شكل از تئاتر است. پانتوميم از كهنترين اشكال نمايش است؛ زيرا، از زبان بدن، كه قديميترين و مهمترين ابزار ارتباطي محسوب ميشود، سود جسته است. مقالة چهارم كتاب مذكور تأملي بر هنر پانتوميم نوشتة رضا سرور ويژگيهاي استفاده از بدن نهتنها اراده آزاد بازيگر در تجسمبخشي به اشيا صحنه، در تأكيد گذاردن بر اين گزارة مفهومي است كه بيحضور بازيگر، اشيا وجود نخواهند داشت و جهان تنها از طريق بدن بازيگر است كه انعكاس، تجسم و مفهوم مييابد.
مقالة پنجم با عنوان سهم تجربه نوشتة مهدي فرجپور در باب واژة Experiment به معناي تجربه است كه جداي از تجربه شايد دورترين برگردان و جايگزين را ميتوان آزمايش، امتحان و تدبير ترجمه كرد و تجربة ناشناختهها و آزمايش در بازيگري بسيار طاقتفرساتر از ديگر هنرها است؛ بهويژه، در برابر كارگرداني كه مرز بين كارگرداني و بازيگري را مورد تجاوز قرار ميدهد. مقالة ششم هنر منحصر به فرد پانتوميم از مقالة The Evolution of mime ترجمه آزاده لهراسبي است. در اين مقاله درباره پانتوميم و ويژگيهاي منحصربهفرد آن در طول تاريخ شكلگيري و تكامل آن سخن گفته شده است و پانتوميم بهعنوان هنري معرفي شد كه امكان بيان موقعيتهاي تراژيك و دراماتيك زندگي را فراهم ميكند. هفتمين مقاله با موضوع بدن بازيگر و تغذيه نوشتة سياوش طالبيان و دكتر عليرضا روزمره است و درباره بازيگر پانتوميم و وظيفه بازيگر براي نگهداري هميشگي بدنش در شرايط مطلوب، ساختمان عضلات، حركت، مشخصات عضله، تمرين بدني، منابع انرژي در عضلات، ميزان مصرف انرژي در فعاليتهاي فيزيكي و تغذية بازيگران است. پايانبخش اين كتاب مقالة شخصيتهاي پانتوميم: هارليكوئن از كتاب تاريخچة پانتوميم اثر آر.جي. براد بنت ترجمه كامران معتمدي و نوشتة سولماز ستارزاده است كه درباره شخصيتهاي پانتوميم خصوصاً هارليكوئن، معروفترين شخصيت پيشخدمت كمدي دل آرته در ايتاليا، است.
اين كتاب به كوشش فرهاد بازيان توسط انتشارات سورة مهر، وابسته به حوزة هنري، در 2200 نسخه به چاپ رسيده است.
متادرام نوشتة فريد ميرشكار
این کتاب شامل پنج فصل است. فصل اول به تعريف متادرام كه نمايشي است كه دنياهاي ساخته و بر ساخته نمايش در آن هستند و به نوعي نگاهي به دنياي نمايشهاي طراحيشده درون نمايش دارد و خصايص متادرام، بررسي مختصر تاريخچه متادرام در جهان، تئاتر غرب، تئاتر يونان، تئاتر روم، رنسانس و بعد از آن، نمايش در شرق (چين و ژاپن) نمايش در مصر، نمايش در هند و نمايش در ايران ميپردازد. فصل دوم: متادرام از منظر نشانهشناسي. در اين فصل سعي شده از نظر نشانهشناسي به دنياي نمايش و متادرام پرداخته شود. در اين فصل ابتدا توضيحي مختصر از نشانهشناسي ارائه ميشود و سپس به نقش ارتباطي متادرام پرداخته ميشود. فصل سوم كتاب مذكور به فضايي كه متادرام از منظر دراماتيك ايجاد ميكند، ميپردازد و نقش بازي كردن براي فريبكاري، درماني، حيلهگري و تكذيب شخصيتهاي نمايشگر و بيگانهسازي شخصيتها را، كه وارد مرحله نمايش ميشوند بررسي ميكند. فصل چهارم اين كتاب به بررسي نمايشنامه شش شخصيت در جستوجوي نويسنده و بررسي نمايشنامه راه فرمان پسفرمان از ميان تاريكي ميپردازد. كتاب متادرام با نتيجهگيري و ذكر منابع و نمايهها در فصل پنجم به پايان ميرسد.
اين كتاب توسط انتشارات نمايش در دو هزار جلد به انتشار رسيده است.
نت گمشده، مجموعه مقالات چهارمين همايش پژوهشي تئاتر مقاومت
این کتاب به كوشش و ويرايش محسن بابايي ربيعي، تحت نظر حسين مسافر آستانه در دو بخش، بخش اول مقالات اساتيد و پژوهشگران شامل هجده مقاله، مقالة اول جذابيت در تئاتر دفاع مقدس نوشتة ايرج افشاري اصل،با نگاهي تحليلي به مجموعه نمايشهاي توليدشده به بررسي يكي از عمده معضلات و مشكلات تئاتر دفاع مقدس، كه بها ندادن و كمرنگ بودن عنصر جذابيت در تئاتر دفاع مقدس است، ميپردازد. دومين مقاله تئاتردرماني و تأثير آن بر ويژگيهاي رواني جانبازان اعصاب و روان نوشتة مشترك مجيد امرائي و نسيم كنشلو است كه تأثير نقشگذاري رواني بر وضعيت آسيبشناختي جانبازان اسكيزوفرنيك مزمن بستري در بيمارستان روانپزشكي سعادتآباد را بررسي ميكند. سومين مقاله اين كتاب، ارزشمندي و تأثير خاطرهنويسي دفاع مقدس بر روند نمايشنامهنويسي نوشتة رحمت اميني است كه تأكيد و يادآوري بر ارزشمندي و تأثير خاطرهنويسي دفاع مقدس بر روند نمايشنامهنويسي دارد. مقالة اسطوره، ايدئولوژي، نمايشنامه نوشته فارس باقري چهارمين مقاله كتاب نت گمشده است. در اين مقاله به تعريف اسطوره، ايدئولوژي ميپردازد و عنوان ميكند چگونه به پديدهها نگاه ميكنيم؟ پنجمين مقاله نوشتة اميركاوس بالازاده، با موضوع مقايسة دو نبرد حماسي استالينگراد و آزادي خرمشهر به بررسي مشتركات دو جنگ حماسي مذكور و نگاهي به نمايشهاي مربوط به سقوط و آزادسازي خرمشهر ميپردازد و در پايان پيشنهادهايي براي بهبود كيفيت اين آثار ارائه داده شده است. مقالة روايت در نمايشنامه 31/06/1377 اثر عليرضا نادري نوشته شده توسط دكتر منيژه پورنعمت رودسري ششمين مقالهاي است كه به بررسي نحوة روايت در اين نمايشنامه ميپردازد. هفتمين مقاله در كتاب نت گمشده با عنوان علل تاريخي ناهمزماني تحولات اجتماعي ـ هنري و ناكارآمدي تئاتر در همسويي با تحولات انقلابي در ايران معاصر نوشته صمد چينيفروشان تلاشي در حدّ يك پيشنهاد براي گشودن باب پژوهشهاي عميقتر آينده در زمينه آسيبشناسي تئاتر در ايران و مشخصاً تئاتر مقاومت است. مقالة تئاتر دفاع مقدس و ضرورت بازنگري در اهداف، سياستها و راهكارها نوشتة دكتر مسعود دلخواه، هشتمين مقالة كتاب مذكور است كه در جهت ريشهيابي برخي از معضلات و مشكلات بازدارنده در جريان تئاتر دفاع مقدس بهعنوان يك هنر موضوعگرا، بررسي علل فراگير نشدن اين جريان در ميان مردم و هنرمندان و در نتيجه ضرورت بازنگري در تبيين اهداف و راهكارهاي آن به منظور رسيدن به رهيافتهاي جديد نوشته شده است. نهمين مقاله نوشتة دكتر حسن دولتآبادي، با موضوع جنگ در چند نمايشنامه يونان باستان، شكسپير وبرشت با بررسي اين چند نمايشنامه به اين نتيجه خواهيم رسيد كه جنگ در آثار اين نويسندگان سرزنش شده است و تأييد نميشود. مقالة روشهاي سامانهمند تئاتر مقاومت (از متن تا اجرا) نوشتة محمودرضا رحيمي، دهمين مقالة اين كتاب است كه اين روشها در چهار بخش اجزا، انواع، اركان، مداخلات، شرح مورد بررسي قرارميگيرد. يازدهمين مقالة اين بخش با موضوع نسبت نمايشنامههاي جنگ با فرهنگ ايثار، شهادت و مقاومت نوشتة بهزاد صديقي، نمايشنامهنويسي در حيطة جنگ يا مقاومت را همچون ساير انواع نمايشنامهنويسي از منظرهاي مختلفي بررسي ميكند. مقالة نسبت الگوهاي داستاني در تئاتر جنگ و تئاتر دفاع مقدس نوشتة سيد حسين فدايي حسين، دوازدهمين مقاله از كتاب نت گمشده است كه با مطالعه جنگهايي در طول تاريخ به بررسي جنبهها و جلوههاي نمايشي با نگاهي به مقولة جنگ و تئاتر ميپردازد. مقالة سيزدهم نوشتة رضا كوچكزاده با موضوع مقدمهاي بر تأثير جنگ بر نمايشنامههاي غير جنگي ميپردازد. متنهايي كه بهعنوان نمايشنامههاي جنگي شناخته ميشوند، بيشتر براي نشان دادن «بودن»ها بهكار ميآيند، درحاليكه نمايشنامههايي كه نگاهي موقعيتي به جنگ دارند، بيش از هر چيز به انعكاس «شدنها» ميپردازد و به اكنون تماشاگران خود پيوستهاند. مقالة بررسي درامهاي مجازي و استعاري تئاتر مقاومت نوشتة وحيد گلستان در اين بخش چهاردهمين مقاله است كه در پي يافتن پاسخ به آسيبشناسي در حوزة آثار درخور توجه تئاتر مقاومت است. مقالة پانزدهم نوشتة شكوفه ماسوري با موضوع سير تحولي شخصيتهاي سه نمايشنامه نوشتة عليرضا نادري، پژوهشي است كه به سير تحولي شخصيتهاي نمايشنامههاي عليرضا نادري اختصاص دارد؛ نمايشنامهنويسي كه تمامي نمايشنامههايش دربارة موضوع جنگ ايران و عراق و مقاومت مردم ايران است. شانزدهمين مقاله نوشتة دكتر سيد مصطفي مختاباد، با موضوع حماسه، حماسهسرايي ايراني و درام مقاومت و حماسي به مطالعه سير تحولات تبارشناسي و مهمتر از همه دگرديسي تاريخي حماسه ميپردازد. مقاله ارزيابي توليد نمايشهاي دفاع مقدس (متن تا اجرا) نوشتة سيروس همتي هفدهمين مقالة اين كتاب است كه مقالهاي مفيد و كاربردي است كه به هنرجويان در روند توليد و اجراي نمايش ياري ميرساند. هجدهمين و آخرين مقالة اين بخش از كتاب نت گمشده به مقالة بررسي نشانهشناختي مكان در نمايشنامههاي دفاع مقدس نوشتة جهانشير ياراحمدي اختصاص دارد كه در اين مقاله تلاش ميكند ضمن ارائة تعريفي مختصر و مفيد از نشانهشناسي، تقسيمبندي مكان در نمايشنامه از منظر نشانهشناسي را ارائه كرده است و هر يك را به شكل جداگانه توضيح و تفسير نموده و به شكل كاربردي در برخي از نمايشنامههاي دفاع مقدس مورد مطالعه قرار ميدهد.
بخش دوم كتاب نت گمشده شامل مقالات بخش دانشجويي است. اولين مقاله نوشتة اصغر حساس صوفياني، درباره بررسي تأثير جنگ بر خانواده در نمايشنامههاي دفاع مقدس است كه بعد از ارائه تعاريفي از جنگ، از منظر جامعهشناختي و نمايشي به اهميت روابط خانوادگي در خلق نمايشنامه پرداخته ميشود.
دومين مقاله در كتابشناسي مذكور نوشتة علي فرهادپور با موضوع بازشناسي صحنههاي جنگ هنري پنجم است. در اين پژوهش به روش پوزيتيويتي و علمي، شخصيتهاي نمايش مهم و خاص در نمايشنامههاي مذكور از ديد اسطورهشناسي، ريختارشناسي و نقششان در ريختار داستان نمايشنامه بررسي شدهاند. سومين مقالة اين كتاب بررسي «جنگنامة غلامان» و «زمستان ٦٦» نوشتة علي قليپور است كه رويكردي جامعهشناسانه به اين دو نمايشنامه دارد و بعد از شرحي دربارة جامعهشناسي ادبيات، براي ورود به بحث و پرهيز از تحليل صرف محتوا، فرم اين آثار را مدّ نظر قرار خواهد داد. آخرين مقالة اين كتاب بررسي نمايشنامه جنگي «بيرون پشت در» از ولفگانگ بورشرت نوشتة وحيد نظر است كه به معرفي اين نمايش و فضا و حالت آن ميپردازد و پيكرهاي از محكوميت و احساس گناه در پس ساختار اين نمايشنامه را بررسي ميكند.
تئاتر ايران در گذر زمان 4. اكسير نقش، زندگي هنري، محمدعلي كشاورز، نوشتة اعظم كيانافروز و ياسين محمدي
این کتاب شامل پنج بخش می باشد. بخش اول نگاهي روايتگونه به زندگي شخصي و تئاتري محمدعلي كشاورز دارد. و بخش دوم از ميان صدها نقد منتشرشده در مطبوعات پيش از انقلاب پنج نقد برگزيده كه كار محمدعلي كشاورز را هم در مقام بازيگر و هم در مقام كارگردان تئاتر مورد بررسي قرار داده است. بخش سوم كتاب به تفصيل به آثار سينمايياي پرداخته كه محمدعلي كشاورز در آنها بازي كرده است. در بخش چهارم چهار گفتوگو با محمدعلي كشاورز اولين گفتوگو درباره بازي متفاوت، چهرهاي متفاوت كه توسط بهزاد صديقي در قالب كتابي با عنوان بازيگران: گفتوگو با شش بازيگر از سه نسل سه گفتوگوي بعد از ميان دهها گفتوگوي محمدعلي كشاورز با نشريات بعد از انقلاب كه توسط زاون قوكاسيان، آذر مهاجر و لادن اسلامي انجام شده است. بخش پنجم كتاب پاياننامة تحصيلي محمدعلي كشاورز در مقطع كارشناسي تئاتر با عنوان تأثيرات متقابل جامعه و هنرمند بر يكديگر است و پايانبخش كتاب ضمائم تصويري كه شامل بيش از يكصد تصوير و سند كارهاي محمدعلي كشاورز است.
اين كتاب توسط انتشارات افراز در 1650 نسخه به چاپ رسيده است.