بسم الله الرحمن الرحیم
راه اينجاست
برنامه هاي مناسبتي در ميان انواع برنامه هاي صداوسيما، بي‌شک تعريف خاص خود را دارند؛ اما در يک بيان کلي، مي توان به برنامه هايي اشاره کرد که به بهانة اعياد مذهبي و سوگواري ها، در جهت ارتقاي سطح فرهنگي جامعه، در خصوص مضامين مذهبي و ديني، ساخته و پخش مي شوند و مطمئناً در آن ايام، درصد بالايي از زمان پخش و بالطبع، بودجه را نيز به خود اختصاص مي دهند. در اين ميان، برنامه هاي ماه مبارک رمضان جاي خاصي را براي خود باز کرده اند که در چند سالة اخير، روند رو به رشد برنامه هاي ترکيبي و نمايشي در هر شبکه، در مجموع افزايش قابل توجهي را نشان داده است. دست اندرکاران هر شبکه نيز مي کوشند در ماه مبارک، با تهيه و پخش آن برنامه ها، به ويژه سريال هايي با مضامين مذهبي، گوي سبقت را از ديگر شبکه‌ها بربايند و سريالي ارائه کنند باب طبع مردم و صد البته پرمخاطب!
ولي در يک بازنگري همراه با تأمل، در آثار توليد شده با چنين محتوايي در ماه رمضان گذشته و ديگر آثار مناسبتي در ديگر ايام سال، به نظر مي رسد علل متعددي دست به دست هم داده اند که موضوعات سريال هاي مناسبتي با کمبودها وکاستي هاي بسيار به تصوير کشيده شوند که فارغ از ايجاد سرگرمي و پرکردن اوقات فراغت بينندگان، بي‌ترديد تأثيرات متعدد و متفاوتي بر فرهنگ مذهبي جامعه خواهند نهاد که مي تواند از سوي کارشناسان فن، مورد بررسي قرار گيرد. البته اميد مي رود از طرف شبکه هاي مختلف سيما، در زمينة تحليل و بررسي آن برنامه ها، تلاش و کوشش لازم صورت بگيرد و مسئولان سعي و اهتمام خود را در رفع کاستي هاي آثار ارائه شده، در سالهاي بعد، به کار گيرند. در اين ميان، به نظر مي رسد يادآوري دو نکته بتواند راهگشاي رفع برخي کاستي ها باشد.
نکتة اول که به نظر مي رسد بيشتر به بخش تصميم‌گيران تهيه و توليد برنامه ها مربوط باشد، عبارت است از دوره اي نگريستن به فرآيند تهيه و توليد برنامه‌هاي مناسبتي؛ بدين مفهوم که اينان کوشش بسيار مي کنند تا برنامه هاي سازمان در فرآيند ايده، طرح، تحقيق، نگارش فيلم‌نامه، تصويب و...قرار گيرند؛ اما گويا برنامه هاي مناسبتي، به خصوص برنامه هاي ويژة ماه مبارک، زمان بسيار کوتاهي از اين فرآيند را به خود اختصاص مي دهند و حتي توليد آنها تا نيمه هاي ماه مبارک ادامه مي يابد. مسلماً اين شتابزدگي، عنان تفکر را از صاحبان فکر و توليدکنندگان مي ربايد و در مراحل انديشيدن به موضوع برنامه و ابعاد آن که اهميت آن بر همگان واضح است، تحقيق و بررسي کافي انجام نمي پذيرد. در نتيجه، برنامة توليد شده، ناکارآمد و ناهمخوان با اهداف از پيش تعيين شده، به پخش مي رسد.
نکتة ديگري که در واقع، ارتباط و همبستگي جدي با پديدة فوق دارد، کارشناسي مذهبي است که در چند سال اخير، در امر برنامه سازي با موضوعات ديني، رايج شده است؛ اما افسوس که از اهميت آن، تا حد نامي در تيتراژ، کاسته شده است. وقتي در حيطة مضامين مذهبي و ديني، فرآيند طرح و تصويب و نگارش انجام مي پذيرد، براي بررسي به سمع و نظر کارشناس مذهبي مي رسد. با تحليل اثر و تذکر کاستي ها و نواقص آن، شايد تنها برخي نکات ظاهري اثر که به چهارچوب کلي آن خللي وارد نکند، مورد اصلاح قرار مي گيرد و از باقي اشکالات، به سادگي چشم مي‌پوشيم که مطمئناً هدف پايه‌گذاران چنين امري، از ابتدا اين نبوده است. بايد پذيرفت که امر تصويب يک طرح و فيلم‌نامه با مضمون ديني، در حد واندازة يک نگاه ارزيابانه پايين آمده است. مشکلات اين کم‌توجهي نيز در توليد سريال‌ها، مشهود است که در بيشتر مواقع، عدم اطلاع صحيح و کم دقتي دست اندرکاران تهية آن برنامه در بيان برخي مفاهيم، موجب ناکارآمدي آن گرديده است.
همان‌گونه که در مباحث پزشکي، روان شناسي، جامعه شناسي و...به کارشناسان آن امور مراجعه مي کنيم و در روند تحقيق و پژوهش موضوع و فيلم‌نامة مرتبط با آنها، از نظرات ايشان بهره‌مند مي‌شويم، امور مذهبي و ديني نيز بالطبع، کارشناساني دارند که مي توان در فرآيند شکل‌گيري ايده و ارائة طرح، تحقيق و نگارش فيلم‌نامه در اين موضوعات، از آنان بهره جست تا اثر ارائه شده بتواند به بهترين وجه، ميان نويسنده، کارگردان و مخاطب، ارتباط برقرار کند و به درجة بالاتري از اعتبار و سطح مقبوليت دست يابد. در اين ميان، کم نيستند کارشناسان مذهبي آشنا به رسانه که مي توان به سهولت، به بخش هايي از سازمان مراجعه کرد و اثر را در ابتداي شکل‌گيري، در اين محيطها که جهت پژوهش در اين امور ايجاد شده است به سامان رسانيد تا در مسير ايده، طرح و تصويب، کارشناسي صحيح انجام پذيرد. اميد است توجه به اين امور، در آينده آثار پربارتري به بار آورد که مطلوب همة اعضاي خانوادة بزرگ صدا وسيما، از سطح مديريت تا اعضاي کوچک آن باشد.
نویسنده:وحيد حياتي
منبع:ماهنامه رواق هنرواندیشه،شماره چهارم
Ps147