بسم الله الرحمن الرحیم
سرآغاز
همایش سراسری رسانة تلویزیون و سكولاریسم به همت مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما و به مدد اندیشمندان حوزه و دانشگاه، در بیست و هفتم اردبیهشت ماه سال جاری، در شهر مقدس قم برگزار گردید و با استقبال خوبی از سوی استادان و فضلای حوزه و دانشگاه مواجه شد.
صرف‌نظر از نتایج مثبتی كه این همایش علمی در مباحث رسانه‌ای داشته و خواهد داشت، این پرسش مطرح می‌شود كه آیا با برگزاری یك همایش در موضوعی ویژه، پروندة آن موضوع هم بسته خواهد شد؟
بی تردید، پاسخ اهل اندیشه به این پرسش منفی است و نه تنها این همایش یا همایش‌هایی از این دست انتهای راه نیست، بلكه نقطة آغاز یك جریان علمی در آن موضوع است و همایش مذكور نیز از این قاعده مستثنا نیست. گرچه در همایش رسانه و سكولاریسم، مباحث مهمی دربارۀ بررسی نسبت سكولاریسم و رسانة تلویزیون مطرح شد؛ اما به دلیل گسترده بودن مباحث حوزة رسانه و ابعاد وسیع این رسانة فراگیر، ضرورت دارد اندیشمندان متعهد، زوایای گوناگون این موضوع را به بحث بگذارند تا بتوان از یافته‌های علمی چنین همایش‌هایی، بنای رسانۀ تراز جمهوری اسلامی را پایه‌گذاری نمود. از این رو، به نظر می‌رسد در بررسی نسبت سكولاریسم و تلویزیون، می‌توان به وجوه مختلف رسانه توجه کرد كه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
بُعد ارتباطی
یكی از چالش‌های پیش روی اندیشمندان حوزة رسانه و ارتباطات، نفوذ اندیشه‌های سكولار در نظریات ارتباطات و رسانه و در نهایت، انعكاس آنها در برنامه‌های این رسانة فراگیر است. بدیهی است برای شناخت درست نحوة نفوذ اندیشه‌های سكولار در رسانه، باید ابتدا به سراغ مباحث بنیادین و پایه‌ای رسانه رفت كه مباحث ارتباطات و نظریه‌های رسانه در صدر این مباحث قرار دارند. درك و شناخت نظام ارتباطی تعریف شده از سوی جهان‌بینی غربی كه می‌تواند بی‌تأثیر از سكولاریسم نباشد و شناخت مؤلفه‌ها و شاخصه‌های سكولاریسم در نظریات ارتباطی، ما را در ارائة نظام ارتباطی بر پایة معارف و فرهنگ اسلامی كه اساس دست‌یابی به رسانة غیر سكولار یا به تعبیری، دینی است، یاری خواهد داد.
به پیروی از مباحث ارتباطات، مباحث نظری رسانه، اعم از نظریات رسانه و مباحث كاركردی رسانه نیز اهمیت خود را آشكار نموده و شایسته است مورد توجه اهل نظر قرار گیرند. البته در حوزة مباحث نظری رسانه، در میان اندیشمندان غربی نیز اختلاف نظرهای فاحشی وجود دارد؛ اما همة آنان در یك موضوع، تقریباً اشتراك دارند و آن نگاه غیردینی و گاه سكولار به مباحث رسانه ای است كه بر همة این نظریه‌ها سایه افكنده است. از این رو، بازخوانی این نظریه‌ها و شناخت جهان‌بینی موجود در آنها، ما را در ارائة نظریه‌ای مبتنی بر نگاه دینی یاری می‌رساند.
بُعد هنری
زبان هنر یكی از تأثیرگذارترین زبان‌هاست و تلویزیون نیز به منزلة یك تكنولوژی ارتباطی فراگیر، در بیان اهداف و مقاصد خود، از بیان هنری بی‌بهره نیست و می‌کوشد با بهره بردن از این زبان، تأثیر بیشتری بر ذهن مخاطبان خود بر جای گذارد. شناخت بُعد هنری تلویزیون و نحوة نفوذ سكولاریسم در عناصر بیانی تلویزیون، محمل خوبی است برای جست‌وجوی ردپای سكولاریسم در عناصر بیانی تلویزیون و ساختارهای مختلفی كه از وجوه هنری نیز بهره‌مندند.
بُعد فن آوری
اگر چه دربارۀ فن آوری های جدید از جمله تلویزیون، دیدگاه های افراطی و تفریطی وجود دارد ولی می توان دیدگاه میانه ای را بیان كرد كه گرچه برای پدیده های تكنولوژیك دنیای معاصر، ذات مستقلی قائل نیست ولی فن آوری های جدیدی چون رسانه ها را در هدایت فرهنگ، سیاست، هنر، اقتصاد و... موثر می داند. در نتیجه واكاوی این بُعد از رسانه و مداقه دربارۀ آثار آن اهمیت بسیار زیادی پیدا خواهد نمود.
بُعد سازمانی
سازمان رسانه‌ای از دیگر ابعادی است كه باید در بررسی نسبت سكولاریسم و رسانة تلویزیون مورد توجه قرار گیرد؛ چرا كه سازمان رسانه در بسیاری از موارد، مانند تعیین اهداف و سیاست‌ها، مدیریت پیام، ارزیابی و كنترل راهبردها و برنامه ها و مدیریت منابع انسانی، تصمیم‌گیرنده و دخیل است و احتمال وجود نگرش‌های سكولار در هر یک از این حیطه ها و وظایفی كه سازمان رسانه متولی آن است، می‌تواند مسیر برنامه‌های رسانة تلویزیون را كه در مواجهه با مخاطبان است، به انحراف بكشاند.
در بررسی نسبت سكولاریسم و رسانة تلویزیون، از جهات دیگری نیز می‌توان وارد این بحث شد كه امیدواریم به مدد اندیشمندان حوزة رسانه، بدانها دست یابیم و شاهد آثار پژوهشی راهگشایی در این زمینه باشیم. بی شك همایش نخست، تنها سرآغازی بود بر راهی كه بایست با همت همگی پژوهشگران و مسئولین امر و با دقت و حساسیت تا انتها طی كرد.
در پناه حق
نویسنده:سلمان رضوانی
منبع:ماهنامه رواق هنرواندیشه،شماره سیزدهم
Ps147