نقش رسانه‌های دینی در پیشگیری از ایدز
این نام بر پوسترهایی نقش بسته بود كه مدتها در شهر مقدس قم در برابر دیدگان مردم، عوام و خواص قرار گرفته بودند. نام سخنرانان همایش یك روزه، كنجكاوی كسانی كه كمترین آشنایی با حوزۀ رسانه را داشتند بر می انگیخت و این به جز اهمیت همایش برای اهالی رسانه می‌توانست از رویكرد جدی به مقولۀ ایدز و رسانه در میان جمعی از نخبگان كشوری و آن هم در شهر مذهبی قم حكایت كند.
طبق برنامه همایش باید ساعت 8 صبح پنجشنبه در تالار موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره) در قم برگزار می‌شد. ساعت 8 صبح، سالن همایش مملو از جمعیتی شش نفری بود! حجت الاسلام انواری، دكتر فیاض و دكتر آشنا كه سخنرانان اصلی جلسه بودند به همراه مجری جلسه محمد حسین رجایی‌فر و البته مسئول هماهنگی جلسه و منِ كاتب.
جلسه یك ساعت به تأخیر انداخته شد تا شاید ظرف این یك ساعت كسی یا كسانی ضرورت و اهمیت بحث ایدز را دریابند و برای پیشگیری از فاجعه‌ای بس گران و دردناك در جلسه حاضر شوند. پس از گذشت ساعتی، جمعیت جلسه دو برابر شد و چند خبرنگار و تصویربردار و یكی دو دانشجو بر شلوغی جلسه افزودند. در نهایت جلسه ساعت 9 صبح با 12 ـ 10 نفر از حاضرین آغاز شد.
در ابتدا حجت الاسلام انواری به ایراد سخن برای حاضرین پرداخت و عوامل بازدارندۀ ایدز را از منظر خود برشمرد. وی با بیان این مطلب كه همواره پیشگیری بهتر از درمان است به این نكتۀ ظریف اشاره كرد كه دربارۀ ایدز، پیشگیری تنها راه درمان است. وی حجاب، عفت و پاكدامنی و كنترل روابط میان دختر و پسر را به عنوان راهكارهایی برای پیشگیری از ایدز مطرح كرده و اذعان داشت در جوامعی كه این ارزش‌های دینی پررنگ‌تر باشند، ایدز رنگ كمتری پیدا می‌كند. حجت الاسلام انواری با بیان این مطلب كه نمی‌توان و نباید غریزۀ جنسی را در انسان و جامعه از بین برد، هدایت غریزۀ جنسی توسط افزایش دانش و آگاهی افراد را بهترین شیوۀ پیشگیری از عامل جنسی ایدز دانست كه از افراط و تفریط به دور و در مسیر اعتدال است.
او در پایان به دیگر عوامل ایدز چون اعتیاد تزریقی اشاره كرد و دقت در گزینش دوستان را اولین قدم برای پیشگیری از آن دانست.
سپس دكتر ابراهیم فیاض دومین سخنران جلسه به تبیین رابطۀ رسانه، دین و ایدز پرداخت. وی در آغاز، ایدز را یك پدیدۀ اجتماعی و نه صرفاٌ پزشكی معرفی كرد كه ناشی از عدم آموزش‌های درست جنسی است. به گفتۀ دكتر فیاض زمانی كه كشوری شروع به رشد و توسعه می‌كند، به واسطۀ ساختارشكنی‌های ناشی از توسعه بسیاری از بنیان‌ها به هم می‌ریزند و این، ریسك‌پذیری را بالا می‌برد. به همین دلیل خطر آن كشور را تهدید می‌كند تا زمانی‌كه خلاقیت آغاز شود.
به بیان دكتر فیاض، توسعه تنها در ساختار اجتماعی روی نمی‌دهد بلكه در انسان‌ها اتفاق می‌افتد و در مسائل جنسی موجب خودآگاهی جنسی می‌شود تا جایی كه این خودآگاهی جنسی امروز به مهدكودك‌ها نیز راه یافته است.
دكتر فیاض بالا رفتن مطالبۀ جنسی را اولین ثمرۀ خودآگاهی جنسی معرفی كرد و ایران را به عنوان كشوری در حال توسعه، در وضعیتی بحرانی به لحاظ جنسی دانست. سپس دكتر فیاض به كاركردهای دین برای مقابله با این مسئله اشاره كرد و كار اصلی دین را مشروعسازی روابط جنسی عنوان كرد.
ایشان با تفاوت قائل شدن میان مشروعسازی گناه و مشروعسازی عمل، یادآور شد كه مردم همیشه با دین احساس مشروعیت می‌كنند. استاد دانشگاه و مردم‌شناس برجستۀ كشور با اشاره به ازدواج موقت گفت:
عمل جنسی باید با معرفی الگوی مشروع، مشروعسازی شود نه این‌كه با شكستن قبح گناه، مشروع گردد.
وی ازدواج موقت را بسته‌ای معرفی شده از سوی رسول خدا دانست كه برای تقویت بنیان‌های خانواده معرفی شده بود، ولی متأسفانه آن‌چه امروز به نام ازدواج موقت عرضه شده است، رقیبی برای خانواده و ازدواج دائم است.
وی در توضیح این اتفاق گفت:
دلیل این موضوع آن است كه در واقع روش‌های سكس غربی و الگوی غربی روابط جنسی با عنوان ازدواج موقت مشروعیت یافته است و این همان مشروعسازی گناه است و نه عمل.
دكتر فیاض با بیان این باور غلط اجتماعی كه گناه مساوی لذت است و در عمل مشروع لذتی نیست، تقویت اخلاق و تقوی از گناه را كاركرد دیگر دین برای پیشگیری از ایدز برشمرد و گفت:
دین باید نسل جوان را با تقوی ساخته و لذت ترك گناه را در جامعه ترویج نماید.
دكتر فیاض در ادامه به اشتباه تاریخی پاره‌ای از روحانیت اشاره كرد كه به نام روشنفكری دینی بر طبل ارضاء مشروع می‌كوبیدند و بر ارضاء جنسی مشروع تأكید می‌كردند. وی در این باره گفت:
تأكید بر ارضاء حتی مشروع نیز می‌تواند تقوی را از بین ببرد....روحانیت امروز بیش از هر چیز باید بر عقلانیت اجتماعی و تقوای دینی تأكید كند.
در این لحظه دكتر فیاض با اشاره به حاد بودن مسئلۀ ایدز در ایران و جهان و حضور الزامی و استراتژیك روحانیت برای پیشگیری از یك فاجعۀی بشری، خالی بودن سالن همایش را نشان یك اشتباه تاریخی دیگر روحانیت در غفلت از یك پدیدۀ حساس اجتماعی و دینی دانست كه اگر هر چه زودتر بیداری لازم در این باره اتفاق نیفتد، روحانیت شیعه برای سال‌ها به انزوا كشیده خواهد شد.
دكتر فیاض با اشاره به عدم استقبال از چنین همایشی گفت:
پیداست كه هنوز راه درازی برای بیداری جامعه در پیش رو داریم.
وی بیداری در میان خواص جامعه را اولین گام در مسیر توسعه دانست و ضرورت برنامه‌ریزی برای این مهم را یادآور شد و در پایان گفت:
برنامه‌ریزی اجتماعی برای آن است كه ریسك‌پذیری در مسیر پیشرفت را كاهش داده و مسائل اجتماعی ناشی از توسعه را تقلیل دهد.
سومین سخنران همایش دكتر حسام‌الدین آشنا، سخن خود را با اشاره به وضعیت ایدز در ایران آغاز كرد و گفت:
فعلاً جمعیت بیماران ایدز در ایران زیر 1% است و دارای رشد جسمانی است، ولی اگر این آمار به 4% برسد، رشد آن وارد سیكل تصاعدی شده و دیگر قابل كنترل نخواهد بود.
به گفتۀ دكتر حسام‌الدین آشنا، براساس برآوردهای صورت گرفته در كشور كه براساس پروتكل سازمان ملل متّحد محاسبه شده، تعداد موارد ابتلا به HIV تا سال 1384، بین 60 تا 70 هزار نفر تخمین زده می‌شود كه تا پایان سال 1385، 1827 نفرشان فوت كرده‌اند.
ایشان با بیان این مطلب گفت:
با سرعت فعلیِ رشد ایدز در ایران احتمالاً 5 سال طول می‌كشد تا به جمعیت چهار درصدی و رشد تصاعدی ایدز برسیم و این تنها فرصت باقی‌مانده برای مبارزه با ایدز یا ریشه‌كن كردن آن است.
وی از این دوران به عنوان دوران خاموشی یا غفلت یاد كرد كه اگر از آن استفاده نشود، دیگر فرصت را از دست خواهیم داد. دكتر آشنا تأكید كرد در 5 سال آینده عامل بیشترین مرگ و میر در جهان ایدز خواهد بود كه بیشتر در كشورهای كم درآمد یا با درآمد متوسط مانند ایران رخ خواهد داد و با توجه به این‌كه بیشتر مبتلایان این ویروس سرمایه‌های اصلی كشور، جوانان و نوجوانان می‌باشند، رشد این بیماری در جوامع، مختل كنندۀ رشد و توسعه خواهد بود.
دكتر آشنا سپس به نقش روحانیت دینی در مبارزه با ایدز اشاره كرد و گفت:
جایگاه روحانیت دینی در مبارزه با ایدز در جهان ثابت شده است و امروزه بسیاری از طرح‌های مقابله با ایدز از طرف محافل دینی هدایت شده و یا با همكاری آنان صورت می‌گیرد.
وی خواستار حضور هرچه سریع‌تر و قوی‌تر روحانیت در ایران برای مقابله با این ویروس شد و گفت:
یكی از اصول موفقیت در مهار ایدز در هر كشور، همكاری و مشاركت همگی سازمان‌ها، نهادها، جامعۀ مدنی و افراد تأثیر‌گذار است.
دكتر آشنا به حركت مراكز و محافل دینی در غرب و نیز آفریقا به عنوان قاره‌ای اسیر ایدز اشاره كرد و تأثیر این جریانات را در كاهش ابتلا به ایدز بسیار مثبت ارزیابی كرد. وی سپس به معرفی چند كتاب منتشر شده از سوی محافل دینی در غرب و آفریقا پرداخت و گفت:
از آن‌جایی كه جای خالی چنین كتابی با رویكرد متناسب فرهنگ اسلامی و ایرانی احساس می‌شد، كتابی در این زمینه نوشتم به نام راهنمای عمل كه مخاطب آن روحانیون و مبلغین دینی هستند.
دكتر حسام‌الدین آشنا موضوع این كتاب را راه‌ها و روش‌های پیش روی روحانیون در مواجهه با ایدز عنوان كرد و این كتاب را راهنمایی برای حضور روحانیون در جبهۀ مقابله با اچ. آی. وی توصیف كرد.
وی ضمن توصیه به مطالعۀ این كتاب، آن را ناكافی و تنها آغازی برای حركتی اصولی و مبتنی بر برنامه در پیشگیری از گسترش ایدز در ایران دانست و خواستار آن شد كه علماء، روحانیون، اساتید دانشگاه‌ها و نویسندگان این مسیر را ادامه دهند و اجازه ندهند حركتی كه شروع شده، ابتر بماند.
ایشان در پایان از محافل علمی، پژوهشی، پزشكی و هم‌چنین دانشجویان و دانشگاهیان به خاطر عدم توجه به چنین مسئلۀ حساسی گله كرد و وظیفۀ آنان را بسیار سنگین‌تر از آن‌چه امروز انجام می‌دهند، دانست.
وی حضور صدا و سیما را در این جریان مهم برشمرد و ابراز امیدواری كرد برنامه‌های مربوط به ایدز و ایجاد آگاهی‌های لازم در مردم تنها محصور در روز یا هفتۀ ایدز نباشد و در همۀ سال و به صورت منظم ادامه یابد.
آخرین برنامۀ همایش قرار بود به صورت پرسش و پاسخ میان حضار و اساتید مدعو برگزار شود ولی به دلیل استقبال بسیار زیاد!!! به صورت نشستی مشترك دربارۀ راهكارهای مبارزه و كنترل ایدز برگزار شد و هر یك از سخنرانان سعی كردند به این پرسش فرضی پاسخ دهند كه در مبارزه با ایدر چه كسی مسئول است؟
دكتر فیاض با اشاره به این مطلب كه فساد اخلاقی مهمترین عامل رشد این بیماری است گفت:
كار دولت مبارزه با فساد نیست بلكه كار اصلی دولت مبارزه با اِفساد است و مبارزه با فساد كار روحانیت دینی است.
دكتر آشنا نیز با نظر به نقش خانواده و والدین در آموزش نسل نو گفت:
نوجوانی كه آموزش‌های لازم زناشویی و مهارت‌های اخلاق جنسی را در خانواده آموخته باشد ایمن خواهد بود ولی آموزش خانواده یعنی پدر و مادر در خود خانواده صورت نمی‌گیرد.
وی در ضمن نظریۀ اقتباس را صحیح‌ترین روش در مبارزه با ایدز عنوان كرد و گفت:
راه‌حل‌های ملّی با مطالعۀ تجربیات دیگران و توجّه به مقتضیات بومی صورت می‌گیرد.
حجت‌الاسلام انواری نیز در پاسخ به پرسش مفروض گفت:
هر كسی كاری از دستش بر‌می‌آید متولّی امر است و البته آموزش و پرورش، حوزه‌های علمیه، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و دانشگاه‌ها وظیفه‌ای به مراتب سنگین‌تر از وزارت نیرو یا جهاد كشاورزی دارند.
همایش نقش رسانه‌های دینی در پیشگیری از ایدز با صدای اذان ظهر به وقت شهر مقدس قم در حالی خاتمه یافت كه نماز‌خانۀ مقابل تالار در همان لحظه پذیرای بیش از هفتصد نمازگزار شد كه از خطر ایدز هیچ نمی‌دانستند.
نویسنده: امیرحسین پیش‌آهنگ
منبع:ماهنامه رواق هنر و اندیشه ،شماره نوزدهم
این نام بر پوسترهایی نقش بسته بود كه مدتها در شهر مقدس قم در برابر دیدگان مردم، عوام و خواص قرار گرفته بودند. نام سخنرانان همایش یك روزه، كنجكاوی كسانی كه كمترین آشنایی با حوزۀ رسانه را داشتند بر می انگیخت.