مبانی سینما
كتاب مبانی سینما، نوشتة ویلیام فیلیپس و به ترجمۀ رحیم قاسمیان، برای بار نخست، در سال 1386 از سوی نشر ساقی، منتشر شده است. این كتاب، به گفتة مترجم آن، در واقع، بخش نخست از كتاب درآمدی بر فیلم[1]، منتشر شده در سال 1999 میلادی است. دو بخش دیگر آن، انواع فیلم و درك فیلم هستند كه به مطالب تئوریك و تحلیلی پرداختهاند.[2]
در یادداشت مترجم، دربارة نویسنده آمده است، وی دكترای ادبیات نمایشی و مطالب سینمایی را از دانشگاه ایندیانا، یكی از ده دانشگاه برتر آمریكا، در رشتة سینما دریافت كرده است. او در همین رشته تدریس میكند و دو كتاب دیگر در زمینة فیلم، به نامهای تحلیل فیلم (1985) و نگارش فیلمنامة فیلمهای كوتاه (1999) نیز نوشته است.
كتاب مبانی سینما، افزون بر یادداشت كوتاه مترجم، مقدمه و پیشدرآمد نویسنده، دارای چهار فصل است:
فصل اول: میزانسن؛
فصل دوم: فیلمبرداری؛
فصل سوم: تدوین؛
فصل چهارم: صدا.
در پایان کتاب نیز نمایهها آمده است که در مجموع، به 191 صفحه میرسد.
در فصل میزانسن، مباحثی دربارة صحنهپردازی و بازیگری مطرح شده و آنگاه، مباحثی كلی دربارة میزانسن آمده است؛ مباحثی چون تركیب تصویر، شكل و تناسب تصویر، فضای خالی، تقسیم قاب، پسزمینه و پیشزمینه، تركیببندیهای تصویر متقارن و نامتقارن، میزانسن و جهان خارج از قاب تصویر. مباحث نورپردازی به فصل فیلمبرداری منتقل شده است.
در لابهلای این فصل، بحثی تكمیلی با نام میزانسن یا تدوین؟ در دو صفحة خاكستری رنگ، آورده شده است.
در فصل فیلمبرداری، مباحثی در زمینة فیلم خام، دوربین، فاصلة دوربین، چشمانداز (پرسپكتیو) و فیلمبرداری دیجیتال مطرح شده است. در این فصل، یك بحث تكمیلی با نام فیلمسازان و فیلمبرداری نیز در یك صفحة خاكستری رنگ آمده كه به نظرات فیلمسازان مختلف دربارة فیلمبرداری پرداخته است. در فصل تدوین، ابتدا، تاریخچهای دربارة تدوین فیلم آمده و سپس، مباحثی مربوط به شیوههای انتقال، تدوین تداومی، سوپر ایمپوز (بر هم نمایی)، تدوین موازی، ضربآهنگ و زمان و تدوین دیجیتال مطرح شده است.
در فصل چهارم كتاب، صدای فیلم، ابتدا، تاریخچهای از صدا در سینما ارائه شده و سپس، از مباحث صدا (گفتوگو) جلوههای صوتی و موسیقی بحث شده است. مباحث بعدی، سكوت و كاربردهای صدا هستند.
در ضمن، این فصل دو بحث تكمیلی با نامهای نظر سازندگان موسیقی متن فیلمها دربارة موسیقی فیلم و صداها، جلوههای صوتی و موسیقی در بخشی از فیلم روانی آمده است.
این چهار فصل، عناصر بیانی فیلم ـ عناصر تصویری و عناصر صوتی ـ هستند. در هر فصل، بخش عمده را مباحثی تحلیلی دربارة هر یك از این عناصر، به خود اختصاص میدهد.
در میان این مباحث، گاه، به مباحث فنی صرف، مانند نسبت ابعاد تصویر، تدوین و صدا نیز پرداخته شده است. افزون بر این، در جای جای كتاب، گاه، از تاریخ شكلگیری امكانات فنی فیلم نیز سخن به میان آمده كه بر غنای آن افزوده است. اگر چه كتاب، نگاهی تحلیلی و نظری به مباحث میزانسن، فیلمبرداری، تدوین و صدا دارد و به همین دلیل، بر خلاف آن‌جا كه نگاه تولیدی و عملی وجود دارد، به مباحث فنی تفصیلی نیازی نیست؛ ولی در این سطح، كتاب از غنای كافی برخوردار نیست. به عبارت دیگر، كتاب به بحثهای زیباییشناختی تكنیكهای سینمایی پرداخته و مباحث فنی آن ـ بر خلاف كتاب چگونگی درك فیلم، اثر جیمز موناكو كه آن هم كتابی جامع دربارة سینما، از تحلیل گرفته تا تاریخ سینما و نظریههای فیلم است ـ بسیار اندك است. مقایسه‌ای میان مباحث فنی دو كتاب، دربارة فیلم خام، عدسیها و صدا، نشان میدهد كه كتاب چگونگی درك فیلم بدین لحاظ، غنیتر است؛ ولی در مباحث تحلیلی، در سطح پایینتری از این كتاب قرار دارد. كتابهایی چون درك فیلم، نوشتة آلن كیسبی یر و شناخت سینما، نوشتة لوییس جانتی، اساساً به مباحث فنی نپرداختهاند. در مباحث مبانی تحلیل كتاب مبانی سینما، گاه، به تاریخ شكلگیری و تكامل عناصر بیانی فیلم توسط فیلمسازان گوناگون نیز اشارههایی شده است. این آخرین ویژگیای است كه كتاب را برای كسانی كه میخواهند با هنر فیلم، به صورت علمی و تاریخی آشنا شوند، مفید خواهد گردانید؛ ولی كتاب هنر سینما، اثر دیوید بوردول و كریستین تامسون كه از قدرت و اتقان علمی بالاتری در مباحث تحلیلی برخوردار است، از این ویژگی بی‌بهره است.
و سرانجام، كتاب مبانی سینما در لابهلای مباحث، از تصویر نیز بهره برده است؛ قابهایی از فیلمها كه مرتبط با مباحث كتاب است و تصاویری مرتبط با مباحث، مانند تصویر دوربین استیدیكم یا میزهای تدوین و... . این تصاویر جنبة آموزشی كتاب را تقویت میكند.
نویسنده: سیدحمید میرخندان
منبع:ماهنامه رواق هنرواندیشه،شماره بیستم
1. FILM: AN INTRODUCTION
2. متن لاتین كتاب در دسترس نبود تا بر تفصیل مباحث دو بخش، مروری داشته باشیم.
كتاب مبانی سینما، نوشتة ویلیام فیلیپس و به ترجمۀ رحیم قاسمیان، برای بار نخست، در سال 1386 از سوی نشر ساقی، منتشر شده است. این كتاب، به گفتة مترجم آن، در واقع، بخش نخست از كتاب درآمدی بر فیلم[1]، منتشر شده در سال 1999 میلادی است. دو بخش دیگر آن، انواع فیلم و درك فیلم هستند كه به مطالب تئوریك و تحلیلی پرداختهاند.[2]
در یادداشت مترجم، دربارة نویسنده آمده است، وی دكترای ادبیات نمایشی و مطالب سینمایی را از دانشگاه ایندیانا، یكی از ده دانشگاه برتر آمریكا، در رشتة سینما دریافت كرده است. او در همین رشته تدریس میكند و دو كتاب دیگر در زمینة فیلم، به نامهای تحلیل فیلم (1985) و نگارش فیلمنامة فیلمهای كوتاه (1999) نیز نوشته است.
كتاب مبانی سینما، افزون بر یادداشت كوتاه مترجم، مقدمه و پیشدرآمد نویسنده، دارای چهار فصل است:
فصل اول: میزانسن؛
فصل دوم: فیلمبرداری؛
فصل سوم: تدوین؛
فصل چهارم: صدا.
در پایان کتاب نیز نمایهها آمده است که در مجموع، به 191 صفحه میرسد.
در فصل میزانسن، مباحثی دربارة صحنهپردازی و بازیگری مطرح شده و آنگاه، مباحثی كلی دربارة میزانسن آمده است؛ مباحثی چون تركیب تصویر، شكل و تناسب تصویر، فضای خالی، تقسیم قاب، پسزمینه و پیشزمینه، تركیببندیهای تصویر متقارن و نامتقارن، میزانسن و جهان خارج از قاب تصویر. مباحث نورپردازی به فصل فیلمبرداری منتقل شده است.
در لابهلای این فصل، بحثی تكمیلی با نام میزانسن یا تدوین؟ در دو صفحة خاكستری رنگ، آورده شده است.
در فصل فیلمبرداری، مباحثی در زمینة فیلم خام، دوربین، فاصلة دوربین، چشمانداز (پرسپكتیو) و فیلمبرداری دیجیتال مطرح شده است. در این فصل، یك بحث تكمیلی با نام فیلمسازان و فیلمبرداری نیز در یك صفحة خاكستری رنگ آمده كه به نظرات فیلمسازان مختلف دربارة فیلمبرداری پرداخته است. در فصل تدوین، ابتدا، تاریخچهای دربارة تدوین فیلم آمده و سپس، مباحثی مربوط به شیوههای انتقال، تدوین تداومی، سوپر ایمپوز (بر هم نمایی)، تدوین موازی، ضربآهنگ و زمان و تدوین دیجیتال مطرح شده است.
در فصل چهارم كتاب، صدای فیلم، ابتدا، تاریخچهای از صدا در سینما ارائه شده و سپس، از مباحث صدا (گفتوگو) جلوههای صوتی و موسیقی بحث شده است. مباحث بعدی، سكوت و كاربردهای صدا هستند.
در ضمن، این فصل دو بحث تكمیلی با نامهای نظر سازندگان موسیقی متن فیلمها دربارة موسیقی فیلم و صداها، جلوههای صوتی و موسیقی در بخشی از فیلم روانی آمده است.
این چهار فصل، عناصر بیانی فیلم ـ عناصر تصویری و عناصر صوتی ـ هستند. در هر فصل، بخش عمده را مباحثی تحلیلی دربارة هر یك از این عناصر، به خود اختصاص میدهد.
در میان این مباحث، گاه، به مباحث فنی صرف، مانند نسبت ابعاد تصویر، تدوین و صدا نیز پرداخته شده است. افزون بر این، در جای جای كتاب، گاه، از تاریخ شكلگیری امكانات فنی فیلم نیز سخن به میان آمده كه بر غنای آن افزوده است. اگر چه كتاب، نگاهی تحلیلی و نظری به مباحث میزانسن، فیلمبرداری، تدوین و صدا دارد و به همین دلیل، بر خلاف آن‌جا كه نگاه تولیدی و عملی وجود دارد، به مباحث فنی تفصیلی نیازی نیست؛ ولی در این سطح، كتاب از غنای كافی برخوردار نیست. به عبارت دیگر، كتاب به بحثهای زیباییشناختی تكنیكهای سینمایی پرداخته و مباحث فنی آن ـ بر خلاف كتاب چگونگی درك فیلم، اثر جیمز موناكو كه آن هم كتابی جامع دربارة سینما، از تحلیل گرفته تا تاریخ سینما و نظریههای فیلم است ـ بسیار اندك است. مقایسه‌ای میان مباحث فنی دو كتاب، دربارة فیلم خام، عدسیها و صدا، نشان میدهد كه كتاب چگونگی درك فیلم بدین لحاظ، غنیتر است؛ ولی در مباحث تحلیلی، در سطح پایینتری از این كتاب قرار دارد. كتابهایی چون درك فیلم، نوشتة آلن كیسبی یر و شناخت سینما، نوشتة لوییس جانتی، اساساً به مباحث فنی نپرداختهاند. در مباحث مبانی تحلیل كتاب مبانی سینما، گاه، به تاریخ شكلگیری و تكامل عناصر بیانی فیلم توسط فیلمسازان گوناگون نیز اشارههایی شده است. این آخرین ویژگیای است كه كتاب را برای كسانی كه میخواهند با هنر فیلم، به صورت علمی و تاریخی آشنا شوند، مفید خواهد گردانید؛ ولی كتاب هنر سینما، اثر دیوید بوردول و كریستین تامسون كه از قدرت و اتقان علمی بالاتری در مباحث تحلیلی برخوردار است، از این ویژگی بی‌بهره است.
و سرانجام، كتاب مبانی سینما در لابهلای مباحث، از تصویر نیز بهره برده است؛ قابهایی از فیلمها كه مرتبط با مباحث كتاب است و تصاویری مرتبط با مباحث، مانند تصویر دوربین استیدیكم یا میزهای تدوین و... . این تصاویر جنبة آموزشی كتاب را تقویت میكند.
نویسنده: سیدحمید میرخندان
منبع:ماهنامه رواق هنرواندیشه،شماره بیستم
1. FILM: AN INTRODUCTION
2. متن لاتین كتاب در دسترس نبود تا بر تفصیل مباحث دو بخش، مروری داشته باشیم.