بازار در شهرهای تجاری و صنعتی سمبل مدیریت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است که در طول قرن‌ها و تحت تأثیر دیگر شهرها و ارتباطات بازرگانی شکل گرفته است.
وجود بازار در شهرها بیانگر ارزش، رشد و موفقیت است که رابطه آن با جمعیت و بافت شهری و عکس‌العمل آن در مشکلات اجتماعی قابل توجه است. نقش و جایگاه بازار در شهر و جامعه اسلامی کاملاً تعریف شده و به‌عنوان یک هویت شناخته شده در جهان مطرح است.
بازارها در ایران به‌عنوان مهم‌ترین محور ارتباطی، اقتصادی و اجتماعی علاوه بر داشتن فضاهای اقتصادی، به دارا بودن فضاهای فرهنگی و اجتماعی، مانند مساجد، مدرسه، خانقاه‌ها، زورخانه‌ها (ورزشگاه) و غیره در کنار آن نیز بی تفاوت نبوده است.که هر دو این مجموعه ها را در کنار هم می بینیم. بازار قزوين يكي از اين بازارها است.
تاریخچه بازار قزوین
در بخشی از دوره صفویه قزوین به‌عنوان پایتخت ایران بود که بازار در آن زمان رشد و توسعه یافت و طرح‌های قابل توجه مانند سرای سعدالسلطنه در همجواری بازار ایجاد شد که ارزش فوق‌العاده‌ای به آن داده است. این بنا هنوز باقی است و یکی از نقاط گردشگری قزوین است. بازار قزوین در دوران قاجار با ایجاد کاروانسراها، سراها و تیمچه‌ها توسعه خود را ادامه و با قرار گرفتن شهر قزوین در محور ارتباطی پایتخت به غرب و شمال ایران این بازار موقعیت حساس و قابل توجهی را در اقتصاد کشور پیدا کرد.بازار قزوین با چهارده هکتار مساحت به سه ورودی اصلی، دو ورودی از خیابان امام خمینی (شمال) و یک ورودی از خیابان مولوی (غرب) است که بر روی محور شمال و جنوب قرار گرفته است. این ورودی‌ها هنوز هم برقرار است. هم اکنون ورودی‌های دیگری از شرق و جنوب به این بازار ایجاد شده است.
گفته می‌شود بازار قزوین سابقه تاریخی هزار ساله دارد. این بازار در طول 9 قرن یک جابه‌جایی از جنوب به شمال داشته است. در این جابه‌جایی مسجد جامع کاملاً از بافت بازار جدا شده است و هم اکنون ارتباطی بین بازار و مسجد جامع مشاهده نمی‌شود.
ناصر خسرو از رونق و گستردگی بازار دوره سلجوقی قزوین یاد کرده است که به فراوانی سراها و تیمچه‌ها و مراکز داد و ستد شهر اشاره می‌کند. با اینکه تعداد زیادی از این بازارها تخریب شده و اثری از آنها باقی نمانده است هنوز مجموعه‌های زیبا و استواری در بازار قزوین و حاشیه آن وجود دارد که روزگار گذشته را به یاد می آورد و دارای جاذبه‌های گردشگری است.
این بازار در گذشته راسته‌ها و بازارچه‌های داشت كه اکنون تعداد زیادی از آنها از بین رفته‌اند. معماری فعلی بازار قزوین در زمان صفویه شکل گرفت و شباهت زیادی به معماری بازارهای اصفهان، شیراز دارد. اسامی برخی بازارهای قزوین که در کتاب بناهای تاریخی این شهر آمده شامل بازارهای آهنگران، علاقه‌بندها، بزازها، بلورفروش‌ها، پالاندوزها، پوست فروشان، پنبه فروش‌ها، چیتگرها، خراط‌ها، حلبی سازها، زرگرها، ریسمان سنج، علاف‌ها (علاف راسته)، عطارها، کهنه فروش‌ها، مسگرها، گیوکش‌ها، نجارها و زنانه بازار را شامل می‌شده است.
بازارچه‌های آقا، آقا کبیر، معصوم، استاد علی نجار، باغشاه، مسجد ملاجعفر، حاج ادریس، حاج حسنعلی نیا، حاج شیخ، حاج محمدابراهیم، حاج محمدحسین جدید،حاج محمد رحیم، حاج میرحسن، بازارچه خیابان، زعفرانیه، صمدیه، کدخدا، گذر شیخ آباد، میدانگاه، سعدالسلطنه از بازارچه‌های مشهور شهر قزوین در گذشته بوده‌اند.
برخی از فضاهای مهم بازار قزوین
سرای حاج رضا، این کاروانسرا متعلق به دوره قاجاریه است و این بنا در گذشته بیشتر دست بازرگانان تبریزی و قفقازی بوده که از شمال به بازارچه وزیر متصل است.سرای سعدالسلطنه نیز دارای محورهای قابل توجهی چون بازار سعدیه در غرب این بنا است که این راسته برگذر قدیمی منطبق و یک راسته سازمانی میان یک مجموعه منتظم ایجاد کرده است.
سرای رضوی، بنای این کاروانسرا بنابر گفته‌های مختلف، متعلق به عصر شاه طهماسب صفوی یا عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار است. این سرا به صورت دو ایوانی ساخته شده که مجموعه‌ای از حجره‌ها در دو طبقه گرداگرد حیاط مستطیل شکل آن را فرار گرفته است.
سرای وزیر دارای حیاطی وسیع است و دورتا دور آن حجره‌هایی در دو طبقه قرار گرفته که این حجره‌ها با ارتفاع یک متر از سطح زمین بنا شده‌اند.