علیرضا قزوه - مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری - در نشست خبری همایش سهراب سپهری (صدای پای آب) که روز دوشنبه هشتم مهرماه در حوزه هنری برگزار شد، گفت: جایگاه سهراب سپهری در شعر امروز یک جایگاه خاص است و اگر چه سهراب نتوانست با شعر انقلاب جلو بیاید و با مرگ زودرس این فرصت برایش فراهم نشد، شاید اگر سال‌های بعدی را سپری می‌کرد، با توجه به اتفاق‌های شگفتی مثل جنگ تحمیلی، نگاهش تا حدی عوض می‌شد.
قزوه همچنین عنوان کرد: سهراب انسانی است که شعر و زندگی‌اش یکی است. او همان‌طور که شعر گفت، زندگی کرد. سهراب افقی را کشف کرد که هیچ شاعر معاصر نتوانست. قلمرو زبانی سهراب از قلمرو زبانی شاعران هم‌دوره‌اش وسیع‌تر است. قلمرو زبانی او در مقایسه با قلمرو زبانی فروغ، اخوان، نیما و شاملو خاص‌تر است و متعلق به خود اوست و هیچ‌کس نتوانسته آن را تقلید کند. شاید قلمرو زبانی فروغ و شاملو را خیلی‌ها تقلید کنند، اما قلمرو زبانی سهراب طرح ژنریک را نمی‌پذیرد.
این شاعر اضافه کرد: سهراب از این جهت برای ما بزرگ است که به اعتقاد برخی‌ها بزرگ‌ترین شاعر چند قرن گذشته است. به اعتقاد من هم سهراب یک سر و گردن از نیما و دیگر شاگردانش بزرگ‌تر است. شاید احترام به فرهنگ ملی، مسلمانی و خلوت سهراب علت این بزرگی باشد. شاید دلیل این موضوع عناد دیگران با فرهنگ ملی و مسلمانی است. اما سهراب با کسی عناد نداشت.
قزوه سپس گفت: سهراب از فرهنگ هندی و سبک هندی بهره بسیار برده است. درباره شباهت‌های تفکر سهراب و بیدل پژوهش‌هایی انجام شده است. یکی از آن‌ها پژوهش سیدحسن حسینی بود که کتابی با عنوان «بیدل، سپهری، سبک هندی» نوشت. خیلی‌ها از این مقایسه تعجب کردند. اما تأثیرپذیری سهراب از سبک هندی و بیدل به قدری هنرمندانه بود که سیدحسن حسینی از معدود کسانی بود که این تأثیر را پی‌گیری کرد.
او در ادامه گفت: در شعر سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور و بسیاری از شاعران انقلاب ما تأثیر فکر و زبان سهراب و فروغ دیده می‌شود. سهراب معلم شعر انقلاب است، چون قله‌های شعر انقلاب از او تأثیر گرفته‌اند. سهراب نیز خود از قله‌های شعر پیش از خود تأثیر گرفته است. شاید او مسجد برو نبوده، اما فرهنگ مسجد و واژه‌های این فرهنگ در شعر او حضور دارند.
قزوه همچنین عنوان کرد: امروز سهراب در میان کتاب‌خوانان، دانشگاهیان و شاعران جایگاه ویژه‌ای دارد. اخیرا در پژوهشی دیدم که از بین همه کتاب‌های فرهنگی، ادبیات و ترجمه از نظر مردم مثنوی مولانا رتبه اول، دیوان حافظ رتبه دوم، بوستان رتبه سوم، شاهنامه رتبه چهارم و شعرهای سهراب سپهری رتبه هشتم را آورده بود. بعد از آن با 30 – 40 اختلاف شعرهای اخوان ثالث و بعد شاعران بزرگ دیگر قرار داشتند. از شاعران انقلاب نیز قیصر امین‌پور بهترین رتبه را داشت.
او ادامه داد: این احترام به سهراب به دلیل احترام او به انسانیت، فرهنگ جهانی و فرهنگ مسلمانی است. سهراب ترجمه‌پذیرترین شاعر ماست و شعرهایش بیش از هر شاعر دیگری به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. این شاعر عنادی با مسلمانی و انقلاب نداشته است. از این جهت ما در حوزه هنری از برگزاری همایشی برای سهراب استقبال کردیم و فکر می‌کنیم می‌توان از چهره‌هایی دیگر هم استقبال کرد.
قزوه سپس در پاسخ به این‌که چهره‌های دیگر شعر نیمایی که ممکن است در حوزه هنری از آن‌ها تجلیل شود یا همایش‌هایی برای آن‌ها برگزار شود، کیستند، گفت: ما در حال حاضر جلسات هفتگی درباره شعر نیمایی داریم که در این جلسات اندیشه‌های نیما را تدریس می‌کنیم. در مورد همایش نیز اگر به ما پیشنهادی در این زمینه شود، استقبال می‌کنیم و می‌پذیریم.
او افزود: در حال حاضر اندیشه‌های نیما و دیگر شاعران نیمایی را مورد بررسی قرار می‌دهیم و درباره اندیشه همه این‌ها جلسات هفتگی برگزار می‌کنیم. نمی‌توان این شاعران را از ادبیات حذف کرد. این شاعران اگرچه دوره انقلاب را درک نکردند، اما الگو و معلم انقلاب بودند. قیصر امین‌پور در شعر بسیار وام‌دار فروغ فرخزاد است. حتا حضرت آقا چند وقت پیش درباره فروغ گفتند، فروغ عاقبت به‌خیر شد.
قزوه در ادامه گفت: ممکن است چند چهره پا به پای انقلاب پیش نیامده باشند، اما ما به آن‌ها هم احترام می‌گذاریم و می‌توانیم تالارها و مکان‌های مختلف را به نام آن‌ها نام‌گذاری کنیم. این کار و این احترام وظیفه ماست، اما کار اصلی ما پرداختن به شعر انقلاب و دفاع مقدس است؛ وگرنه هیچ عنادی با دیگران نداریم؛ بلکه درمورد آثار آن‌ها پژوهش هم می‌کنیم و آن‌ها را بزرگان خود می‌دانیم.
قزوه همچنین عنوان کرد: سهراب انسانی است که شعر و زندگی‌اش یکی است. او همان‌طور که شعر گفت، زندگی کرد. سهراب افقی را کشف کرد که هیچ شاعر معاصر نتوانست. قلمرو زبانی سهراب از قلمرو زبانی شاعران هم‌دوره‌اش وسیع‌تر است.
او سپس اظهار کرد: اگر قرار باشد در دوران ما سبکی ایجاد شود، سبک بیداری و انقلاب اسلامی است. شعر سهراب هم می‌تواند در همین عصر بیداری و انقلاب اسلامی قرار بگیرد. این شاعران خواهی نخواهی به عنوان قله‌های این عصر می‌آیند و از پی آنان بزرگانی چون سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور، علی معلم، حمید سبزواری و دیگران می‌آیند. ما باید به این افراد به عنوان قله‌های شعر خود احترام بگذاریم و کوچه و خیابان به نام‌شان کنیم. احترام به سهراب و نسل سهراب واجب است.
در بخش دیگری از این نشست وحید نوروزی - دبیر اجرایی همایش سهراب سپهری (صدای پای آب) - گفت: من مشاور محیط زیست شهرداری تهران هستم و علاقه‌مندیم به سهراب به این دلیل است که او را تک‌ستاره شعر محیط زیستی می‌شناسم. شعرهای طبیعت او بی‌همتا هستند، به همین دلیل وقتی بنیاد حفظ آثار و افکار سهراب به من پیشنهاد دبیری اجرایی این همایش را دادند، بلافاصله پذیرفتم.
او افزود: این همایش با حمایت سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و توسط بنیاد حفظ آثار و افکار سهراب سپهری برگزار می‌شود. زمان برگزاری این همایش 15 مهرماه ساعت 15 است و به مدت سه ساعت در تالار سوره حوزه هنری برگزار می‌شود. کارگاه‌های تخصصی و تقدیر از تعدادی از نویسندگان و شاعران و افراد مرتبط با سهراب سپهری نیز از برنامه‌های همایش است.
نوروزی همچنین عنوان کرد: امروز دو خبر ویژه را اعلام می‌کنم؛ یکی این‌که برای نخستین‌بار از اردیبهشت 93 در روز دوم اردیبهشت‌ماه که روز خاک‌سپاری سهراب سپهری و روز زمین پاک است، به احترام عشق سهراب به قانون زمین و قانون طبیعت، بنیاد حفظ آثار و افکار سهراب سپهری با هماهنگی و حمایت اداره محیط زیست تهران هرساله جایزه سهراب را به هشت هنرمند، شاعر و نقاش تقدیم می‌کند که به طور خاص در زمینه طبیعت هنرنمایی کرده باشند. در واقع سهراب سپهری به یاری محیط زیست مظلوم و زخم‌خورده کشور می‌آید.
او ادامه داد: خبر دیگر این‌که چون سهراب سپهری بر اثر بیماری سرطان از دنیا رفت، قرار است در روز دوم اردیبهشت‌ماه یک جایزه به افراد حقیقی و حقوقی که فعالیت خاصی در زمینه حمایت و مداوای بیماران مبتلا به سرطان داشته باشند، تقدیم شود.
سپهری معلم شعر انقلاب است
او ادامه داد: با این حال حتا اگر نگاهی تغییر نمی‌کرد، سهراب با همین نگاه زلال، پاک و انسانی حق بزرگی بر گردن شاعران انقلاب دارد. او یک مسلمان است و شهادتین خود را در جای‌جای شعرهایش فریاد زده است. خیلی‌ها حالا به جای ذکر بسم‌الله می‌گویند، «و خدایی که در این نزدیکی است». در روزگاری که روشنفکرانی با دین و مسلمانی مبارزه می‌کردند و دوست نداشتند در آثارشان نشانی از مسلمانی ارائه دهند، سهراب در شعرهایش با صدای بلند می‌گوید، «من مسلمانم».قزوه همچنین عنوان کرد: سهراب انسانی است که شعر و زندگی‌اش یکی است. او همان‌طور که شعر گفت، زندگی کرد. سهراب افقی را کشف کرد که هیچ شاعر معاصر نتوانست. قلمرو زبانی سهراب از قلمرو زبانی شاعران هم‌دوره‌اش وسیع‌تر است. قلمرو زبانی او در مقایسه با قلمرو زبانی فروغ، اخوان، نیما و شاملو خاص‌تر است و متعلق به خود اوست و هیچ‌کس نتوانسته آن را تقلید کند. شاید قلمرو زبانی فروغ و شاملو را خیلی‌ها تقلید کنند، اما قلمرو زبانی سهراب طرح ژنریک را نمی‌پذیرد.
این شاعر اضافه کرد: سهراب از این جهت برای ما بزرگ است که به اعتقاد برخی‌ها بزرگ‌ترین شاعر چند قرن گذشته است. به اعتقاد من هم سهراب یک سر و گردن از نیما و دیگر شاگردانش بزرگ‌تر است. شاید احترام به فرهنگ ملی، مسلمانی و خلوت سهراب علت این بزرگی باشد. شاید دلیل این موضوع عناد دیگران با فرهنگ ملی و مسلمانی است. اما سهراب با کسی عناد نداشت.
قزوه سپس گفت: سهراب از فرهنگ هندی و سبک هندی بهره بسیار برده است. درباره شباهت‌های تفکر سهراب و بیدل پژوهش‌هایی انجام شده است. یکی از آن‌ها پژوهش سیدحسن حسینی بود که کتابی با عنوان «بیدل، سپهری، سبک هندی» نوشت. خیلی‌ها از این مقایسه تعجب کردند. اما تأثیرپذیری سهراب از سبک هندی و بیدل به قدری هنرمندانه بود که سیدحسن حسینی از معدود کسانی بود که این تأثیر را پی‌گیری کرد.
او در ادامه گفت: در شعر سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور و بسیاری از شاعران انقلاب ما تأثیر فکر و زبان سهراب و فروغ دیده می‌شود. سهراب معلم شعر انقلاب است، چون قله‌های شعر انقلاب از او تأثیر گرفته‌اند. سهراب نیز خود از قله‌های شعر پیش از خود تأثیر گرفته است. شاید او مسجد برو نبوده، اما فرهنگ مسجد و واژه‌های این فرهنگ در شعر او حضور دارند.
قزوه همچنین عنوان کرد: امروز سهراب در میان کتاب‌خوانان، دانشگاهیان و شاعران جایگاه ویژه‌ای دارد. اخیرا در پژوهشی دیدم که از بین همه کتاب‌های فرهنگی، ادبیات و ترجمه از نظر مردم مثنوی مولانا رتبه اول، دیوان حافظ رتبه دوم، بوستان رتبه سوم، شاهنامه رتبه چهارم و شعرهای سهراب سپهری رتبه هشتم را آورده بود. بعد از آن با 30 – 40 اختلاف شعرهای اخوان ثالث و بعد شاعران بزرگ دیگر قرار داشتند. از شاعران انقلاب نیز قیصر امین‌پور بهترین رتبه را داشت.
او ادامه داد: این احترام به سهراب به دلیل احترام او به انسانیت، فرهنگ جهانی و فرهنگ مسلمانی است. سهراب ترجمه‌پذیرترین شاعر ماست و شعرهایش بیش از هر شاعر دیگری به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. این شاعر عنادی با مسلمانی و انقلاب نداشته است. از این جهت ما در حوزه هنری از برگزاری همایشی برای سهراب استقبال کردیم و فکر می‌کنیم می‌توان از چهره‌هایی دیگر هم استقبال کرد.
قزوه سپس در پاسخ به این‌که چهره‌های دیگر شعر نیمایی که ممکن است در حوزه هنری از آن‌ها تجلیل شود یا همایش‌هایی برای آن‌ها برگزار شود، کیستند، گفت: ما در حال حاضر جلسات هفتگی درباره شعر نیمایی داریم که در این جلسات اندیشه‌های نیما را تدریس می‌کنیم. در مورد همایش نیز اگر به ما پیشنهادی در این زمینه شود، استقبال می‌کنیم و می‌پذیریم.
او افزود: در حال حاضر اندیشه‌های نیما و دیگر شاعران نیمایی را مورد بررسی قرار می‌دهیم و درباره اندیشه همه این‌ها جلسات هفتگی برگزار می‌کنیم. نمی‌توان این شاعران را از ادبیات حذف کرد. این شاعران اگرچه دوره انقلاب را درک نکردند، اما الگو و معلم انقلاب بودند. قیصر امین‌پور در شعر بسیار وام‌دار فروغ فرخزاد است. حتا حضرت آقا چند وقت پیش درباره فروغ گفتند، فروغ عاقبت به‌خیر شد.
قزوه در ادامه گفت: ممکن است چند چهره پا به پای انقلاب پیش نیامده باشند، اما ما به آن‌ها هم احترام می‌گذاریم و می‌توانیم تالارها و مکان‌های مختلف را به نام آن‌ها نام‌گذاری کنیم. این کار و این احترام وظیفه ماست، اما کار اصلی ما پرداختن به شعر انقلاب و دفاع مقدس است؛ وگرنه هیچ عنادی با دیگران نداریم؛ بلکه درمورد آثار آن‌ها پژوهش هم می‌کنیم و آن‌ها را بزرگان خود می‌دانیم.
قزوه همچنین عنوان کرد: سهراب انسانی است که شعر و زندگی‌اش یکی است. او همان‌طور که شعر گفت، زندگی کرد. سهراب افقی را کشف کرد که هیچ شاعر معاصر نتوانست. قلمرو زبانی سهراب از قلمرو زبانی شاعران هم‌دوره‌اش وسیع‌تر است.
او سپس اظهار کرد: اگر قرار باشد در دوران ما سبکی ایجاد شود، سبک بیداری و انقلاب اسلامی است. شعر سهراب هم می‌تواند در همین عصر بیداری و انقلاب اسلامی قرار بگیرد. این شاعران خواهی نخواهی به عنوان قله‌های این عصر می‌آیند و از پی آنان بزرگانی چون سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور، علی معلم، حمید سبزواری و دیگران می‌آیند. ما باید به این افراد به عنوان قله‌های شعر خود احترام بگذاریم و کوچه و خیابان به نام‌شان کنیم. احترام به سهراب و نسل سهراب واجب است.
در بخش دیگری از این نشست وحید نوروزی - دبیر اجرایی همایش سهراب سپهری (صدای پای آب) - گفت: من مشاور محیط زیست شهرداری تهران هستم و علاقه‌مندیم به سهراب به این دلیل است که او را تک‌ستاره شعر محیط زیستی می‌شناسم. شعرهای طبیعت او بی‌همتا هستند، به همین دلیل وقتی بنیاد حفظ آثار و افکار سهراب به من پیشنهاد دبیری اجرایی این همایش را دادند، بلافاصله پذیرفتم.
او افزود: این همایش با حمایت سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و توسط بنیاد حفظ آثار و افکار سهراب سپهری برگزار می‌شود. زمان برگزاری این همایش 15 مهرماه ساعت 15 است و به مدت سه ساعت در تالار سوره حوزه هنری برگزار می‌شود. کارگاه‌های تخصصی و تقدیر از تعدادی از نویسندگان و شاعران و افراد مرتبط با سهراب سپهری نیز از برنامه‌های همایش است.
نوروزی همچنین عنوان کرد: امروز دو خبر ویژه را اعلام می‌کنم؛ یکی این‌که برای نخستین‌بار از اردیبهشت 93 در روز دوم اردیبهشت‌ماه که روز خاک‌سپاری سهراب سپهری و روز زمین پاک است، به احترام عشق سهراب به قانون زمین و قانون طبیعت، بنیاد حفظ آثار و افکار سهراب سپهری با هماهنگی و حمایت اداره محیط زیست تهران هرساله جایزه سهراب را به هشت هنرمند، شاعر و نقاش تقدیم می‌کند که به طور خاص در زمینه طبیعت هنرنمایی کرده باشند. در واقع سهراب سپهری به یاری محیط زیست مظلوم و زخم‌خورده کشور می‌آید.
او ادامه داد: خبر دیگر این‌که چون سهراب سپهری بر اثر بیماری سرطان از دنیا رفت، قرار است در روز دوم اردیبهشت‌ماه یک جایزه به افراد حقیقی و حقوقی که فعالیت خاصی در زمینه حمایت و مداوای بیماران مبتلا به سرطان داشته باشند، تقدیم شود.