تئاتر اندك اندك جانشين اسطوره‌ها و شعاير مي‌شود و خود به عنوان يك هنر شاخص، شناخته مي‌شود.
نقش آداب ورسوم و آيين‌ها را هرگز نمي‌توان تا سرحد سرگرمي و تفنن نازل كرد.
درواقع نبايد آنها را نوعي وقت گذراني اوقات فراغت دانست كه به صورت نمايش درآمده‌اند.
شايد بتوان گفت كه نمايش شكل تكامل يافته آيين است كه از قالب مناسك بدوي درآمده و صورت
جدي‌تر و هنري‌‌تر پيدا كرده است و به نظر دكتر جابر عناصري محقق در زمينه تعزيه، تئاتر زماني كه جاي اسطوره‌ها و شعاير را مي‌گيرد دستوري براي زندگي مي‌شود و بازتابي از زندگي و اصول اخلاقي جامعه مي‌شود.
حوادث و وقايع به ياري تئاتر، نگاهي بر سطرسطر زندگي گذشته افكنده و آنگاه دفتر گذشتگان را مي‌بندند و از آن عبرت مي‌گيرد و براي ما افسانه زندگي جديدي را بازگو مي‌كند، به عنوان مثال هيچ واقعه‌اي در طول تاريخ به اندازه شهادت ابي‌عبدالله حسين(ع) بر مردم تاثير نگذاشته است برپايي تعزيه براي شهداي معظم كربلا ديگر بخشي از شخصيت و ذات ايرانيان شده است و به نسبت به ظلمي كه در حق خاندان رسول اكرم(ص) شد واكنش نشان دادند و از خاندان پيامبر حمايت كردند انعكاس اين جانبداري در مراسم تعزيه مشاهده مي‌شود.
تعزيه از مهترين نمايش‌هاي موجود در ايران بعد از اسلام است. در زمينه تعزيه و برپايي آن ديرينه ترين تاريخي كه ذكر شده نيمه قرن چهارم هجري است.
تعزيه در واقع ذكر مصيبت وارده به خاندان امام حسين(ع) و ياران آن حضرت است و صحنه‌هاي آن يك رويداد تاريخي را به تصوير مي‌كشد، اين هنر رفته رفته جايگاه ويژه‌اي در بين مسلمانان پيدا كرد كه تا به امروز شاهد برپايي ان به اشكال مختلف در جاي جاي سرزمين اسلامي هستيم.
اما تعزيه بيشترين رواج خود را در دوران صفويه يافت در اين دوران تعزيه شكل نمايشي به خود گرفت و به هنر پيشرو و بومي ايران تبديل شد و تا دوران مشروطيت در اوج باقي ماند.
تعزيه معمولاً در حسينيه‌ها و تكيه‌ها اجرا مي شد تعزيه خوان‌ها بالغ بر يكصد تن بوند كه به راهنمايي "معين البكا" تمرين‌هاي لازم را انجام مي‌داده و در يكي از دالان‌هاي وسيع تكيه گرد هم مي‌آمدند جوان نابالغ خوش آوازي كه به "بچه خوان" معروف بود اندكي جلوتر از آن ها ايستاده و با صوتي دلنشيين ولي موثر و غم‌انگيز چند بيت از اشعار محتشم را مي‌خواند بازيگران در نمايش تعزيه لباس هايي رزمي كه يادآور جنگ‌هاي اعراب و آن دوران است به تن مي‌كردند پس از آنكه يكبار به دور تخت يا سكو مي‌گشتند بر بالاي آن راه مي‌رفتند وبه رديف قرار مي‌گرفتند و بعد معين البكا كه كلاهي از پوست بر سر و جبه سياهي در بر و شالي عريض به كمر داشت، عصاي بلندي را به دست مي‌گرفت و لوله‌هاي نسخه اشعار تعزيه را كه به دور شال زده بود نگاه مي‌كرد، در اين موقع چندين فراش قرمز پوش هر يك صندلي به دست از پله ها به بالا آمده آن ها را گرد تخت مي چينند.
آنگاه زنبوركچيان وارد مي‌شدند در جلو علم زنبوركچيان كه مزين به شالهاي گران قيمت بود پيش مي‌آمد همراه با آنها دسته سوار نيزه‌دار همراه با ني‌هاي دسته قرمز سرطلا وريشه گلابتون كه به بهترين مركب‌‌هاي شاهي سوار بودند، وارد صحنه مي‌شدند به دنبال آنان سواران يساول و خراش سوار با چماق‌هاي طلا بردوش، از روي صحنه مي‌گذشتند و پشت سر آنها اعراب كه تنهاچفيه و چماق بر سرداشتند به زبان عربي نوحه سرايي مي كردند و وارد صحنه مي‌شدند و به دنبال آنان دسته نوازنده‌ها به نواختن آدات و ادوات جنگي به نشانه آغاز جنگ مي‌پرداختند. دسته آخر شترهاي نقاره خانه با طمانينه و جلال و وقار قدم در تكيه مي‌گذاشتند و آنگاه سرناچيان كه با لباسهاي قرمز بر پشت شترها سوار بودند شروع به نواختن آلات جنگي (طبل) مي‌كردند.
تعزيه تا اواخر دوره قاجاريه كم و بيش برگزار مي‌شد، ولي در اواخر آن دوره ديگر رونق و جلوه سابق را نداشت تا ينكه بتدريج به علت انقلاب مشروطه و پرداختن مردم به امور سياسي و اجتماعي مراسم تعزيه فراموش شد و امروزه تعزيه به شكل نمايشي متروك درآمده است و جايگاه اين مراسم باگذر زمان كم رنگ تر شده است.
جهت بهبود جايگاه تعزيه مي‌توان راهكارهايي را ارائه داد به طور مثال در زمينه آموزش در مدارس، اولياي مدارس مي‌توانند با برگزاري كلاسهايي در اين زمينه، ترتيب دادن مسابقات در سطح منطقه و استان كودكان و نوجوانان را علاقه‌مند به تعزيه و بررسي زندگي ائمه اطهار(ع) كرد تا از بركات و آثار مثبت اين بزرگان در زندگي روزمره بيشتر بهره گيرند.
نقش آداب ورسوم و آيين‌ها را هرگز نمي‌توان تا سرحد سرگرمي و تفنن نازل كرد.
درواقع نبايد آنها را نوعي وقت گذراني اوقات فراغت دانست كه به صورت نمايش درآمده‌اند.
شايد بتوان گفت كه نمايش شكل تكامل يافته آيين است كه از قالب مناسك بدوي درآمده و صورت
جدي‌تر و هنري‌‌تر پيدا كرده است و به نظر دكتر جابر عناصري محقق در زمينه تعزيه، تئاتر زماني كه جاي اسطوره‌ها و شعاير را مي‌گيرد دستوري براي زندگي مي‌شود و بازتابي از زندگي و اصول اخلاقي جامعه مي‌شود.
حوادث و وقايع به ياري تئاتر، نگاهي بر سطرسطر زندگي گذشته افكنده و آنگاه دفتر گذشتگان را مي‌بندند و از آن عبرت مي‌گيرد و براي ما افسانه زندگي جديدي را بازگو مي‌كند، به عنوان مثال هيچ واقعه‌اي در طول تاريخ به اندازه شهادت ابي‌عبدالله حسين(ع) بر مردم تاثير نگذاشته است برپايي تعزيه براي شهداي معظم كربلا ديگر بخشي از شخصيت و ذات ايرانيان شده است و به نسبت به ظلمي كه در حق خاندان رسول اكرم(ص) شد واكنش نشان دادند و از خاندان پيامبر حمايت كردند انعكاس اين جانبداري در مراسم تعزيه مشاهده مي‌شود.
تعزيه از مهترين نمايش‌هاي موجود در ايران بعد از اسلام است. در زمينه تعزيه و برپايي آن ديرينه ترين تاريخي كه ذكر شده نيمه قرن چهارم هجري است.
تعزيه در واقع ذكر مصيبت وارده به خاندان امام حسين(ع) و ياران آن حضرت است و صحنه‌هاي آن يك رويداد تاريخي را به تصوير مي‌كشد، اين هنر رفته رفته جايگاه ويژه‌اي در بين مسلمانان پيدا كرد كه تا به امروز شاهد برپايي ان به اشكال مختلف در جاي جاي سرزمين اسلامي هستيم.
اما تعزيه بيشترين رواج خود را در دوران صفويه يافت در اين دوران تعزيه شكل نمايشي به خود گرفت و به هنر پيشرو و بومي ايران تبديل شد و تا دوران مشروطيت در اوج باقي ماند.
تعزيه معمولاً در حسينيه‌ها و تكيه‌ها اجرا مي شد تعزيه خوان‌ها بالغ بر يكصد تن بوند كه به راهنمايي "معين البكا" تمرين‌هاي لازم را انجام مي‌داده و در يكي از دالان‌هاي وسيع تكيه گرد هم مي‌آمدند جوان نابالغ خوش آوازي كه به "بچه خوان" معروف بود اندكي جلوتر از آن ها ايستاده و با صوتي دلنشيين ولي موثر و غم‌انگيز چند بيت از اشعار محتشم را مي‌خواند بازيگران در نمايش تعزيه لباس هايي رزمي كه يادآور جنگ‌هاي اعراب و آن دوران است به تن مي‌كردند پس از آنكه يكبار به دور تخت يا سكو مي‌گشتند بر بالاي آن راه مي‌رفتند وبه رديف قرار مي‌گرفتند و بعد معين البكا كه كلاهي از پوست بر سر و جبه سياهي در بر و شالي عريض به كمر داشت، عصاي بلندي را به دست مي‌گرفت و لوله‌هاي نسخه اشعار تعزيه را كه به دور شال زده بود نگاه مي‌كرد، در اين موقع چندين فراش قرمز پوش هر يك صندلي به دست از پله ها به بالا آمده آن ها را گرد تخت مي چينند.
آنگاه زنبوركچيان وارد مي‌شدند در جلو علم زنبوركچيان كه مزين به شالهاي گران قيمت بود پيش مي‌آمد همراه با آنها دسته سوار نيزه‌دار همراه با ني‌هاي دسته قرمز سرطلا وريشه گلابتون كه به بهترين مركب‌‌هاي شاهي سوار بودند، وارد صحنه مي‌شدند به دنبال آنان سواران يساول و خراش سوار با چماق‌هاي طلا بردوش، از روي صحنه مي‌گذشتند و پشت سر آنها اعراب كه تنهاچفيه و چماق بر سرداشتند به زبان عربي نوحه سرايي مي كردند و وارد صحنه مي‌شدند و به دنبال آنان دسته نوازنده‌ها به نواختن آدات و ادوات جنگي به نشانه آغاز جنگ مي‌پرداختند. دسته آخر شترهاي نقاره خانه با طمانينه و جلال و وقار قدم در تكيه مي‌گذاشتند و آنگاه سرناچيان كه با لباسهاي قرمز بر پشت شترها سوار بودند شروع به نواختن آلات جنگي (طبل) مي‌كردند.
تعزيه تا اواخر دوره قاجاريه كم و بيش برگزار مي‌شد، ولي در اواخر آن دوره ديگر رونق و جلوه سابق را نداشت تا ينكه بتدريج به علت انقلاب مشروطه و پرداختن مردم به امور سياسي و اجتماعي مراسم تعزيه فراموش شد و امروزه تعزيه به شكل نمايشي متروك درآمده است و جايگاه اين مراسم باگذر زمان كم رنگ تر شده است.
جهت بهبود جايگاه تعزيه مي‌توان راهكارهايي را ارائه داد به طور مثال در زمينه آموزش در مدارس، اولياي مدارس مي‌توانند با برگزاري كلاسهايي در اين زمينه، ترتيب دادن مسابقات در سطح منطقه و استان كودكان و نوجوانان را علاقه‌مند به تعزيه و بررسي زندگي ائمه اطهار(ع) كرد تا از بركات و آثار مثبت اين بزرگان در زندگي روزمره بيشتر بهره گيرند.