خزایی فر: در سینمای دینی مغالطه "تجویز" و "توصیف" رخ داده است

دومين نشست تخصصي جايزه بزرگ پيامبر اعظم(ص) عصر روز سه شنبه 19 آذرماه 1392 با استقبال غیر منتظره هنردوستان مشهدی برگزار شد.
این همایش که دومین جلسه از سلسله نشست های "آسيب‌شناسی سينمای دينی" محسوب می شد با عنوان "مفاهیم اخلاقی در فيلم دينی" و با حضور «رسول صدرعاملی» کارگردان صاحب سبک ایرانی، «دکتر علی خزایی فر» كارگردان متعهد سينما و «محمد شکیبادل» دبیر هنری جایزه بزرگ، از سوی مجمع جهانی اهل‌بيت(ع) و نهادهای همكار برگزار گردید.

آنچه در پی می‏ آید اهم سخنان علی خزایی فر در این نشست است:
ــ از ابتدای انقلاب اسلامی بحث‌های بسیاری در خصوص سینمای دینی مطرح شده است و این مباحث همچنان ادامه دارد.
ــ سینمای دینی از لحاظ آکادمیک کاملاً یک ژانر تثبیت شده است که قدمت بسیاری دارد.
ــ از نظر عموم مردم شاخص یک فیلم دینی فیلم های تاریخی است؛ ولی آیا می شود همه فیلم های تاریخی را فیلم دینی دانست؟ اگر ترکیب سینمای دینی را اینگونه معنا کنیم در ترکیب فیلم دینی مشکل ایجاد می شود.
ــ زمانی که یک فیلمساز فیلم تاریخی می سازد باید به وقایع تاریخی مقید باشد و در اینجا درام کمرنگ می شود؛ چرا که تلاش فیلمساز برای ضبط وقایع تاریخی است. بنابراین باید بین اطلاعات دینی و حسی تمایز قایل شویم.
ــ سینما باید درجه اول در مخاطب خود واکنش عاطفی ایجاد کند و ایجاد حس می تواند در خنداندن، گریاندن، ترساندن و احساسات و عواطف دیگر باشد.
ــ در تعریف مفهوم فیلم دینی باید گفت: "فیلمی که با نمایاندن مفاهیم دینی همچون ایمان به خدا، ایثار، معجزه و ... در بیننده ایجاد احساس کند".
ــ بعنوان مثال فیلم "بینوایان" فیلمی دینی است چرا که در این فیلم روحانیون و افراد دیگری هستند که عادی نیستند؛ بلکه تبلور ایمان و خداوند اند و این یک واکنش عاطفی و روحی در بیننده ایجاد می کند.
ــ سینمای دینی مساوی با سینمای عرفانی و معناگرا نیست.
ــ بین فعالان سینمای دینی اختلاف نظر وجود دارد. اولین مشکل در این زمینه، وجود تعارض بین فیلمسازان و کسانی است که هدایت سیاسی سینما را بر عهده دارند و مجوز فیلم صادر می کنند.
ــ تعارض در همه عرصه ها وجود دارد ولی از آنجا که سینما یک ابزاری تاثیرگذار است این تعارض بیشتر و عمیق تر است.
ــ تعارض بین نظریه پردازان و فیلمسازان منجر به تغییر عادتواره فیلمسازان شده است و اگر عادت خود را تغییر ندهند کار فیلم سازی را باید کنار بگذارند.
ــ هر فیلمسازی عادت‌واره‌ای دارد که متشکل از آگاهی‌ها و مشاهدات شخصی او از سنت فیلم سازی و تجربیاتش در عالم سینما است؛ اما کسانی که خارج از این عادت واره اند به فیلم سازان می‌گویند که چه فیلم‌هایی بسازند.
ــ فیلم دینی با سفارش ساخته نمی‌شود و محدوده وسیعی دارد که تنها به زندگی و سیره پیامبر اکرم(ص) ختم نمی‌شود.
ــ اهالی سینما را می توان به دو دسته "تجویزکنندگان" و "توصیف کنندگان" تقسیم کرد.
ــ تفکیک بین تجویز و توصیف بسیار اهمیت دارد. تفاوت میان تجویز و توصیف این است که: وقتی سعی دارید چیزی را توصیف کنید فارغ از احساسات شخصی آن را توصیف می‌کنید؛ در حالی که در تجویز احساسات شما همواره دخیل است.
ــ شأن فیلم‌ساز تجویز کردن است در حالی که یک نظریه پرداز همواره در مقام یک توصیف کننده یک گام از هنرمند عقب‌تر است.
ــ مغالطه تجویز و توصیف در حوزه علوم انسانی و هنر ـ و بویژه در سینمای دینی ـ اتفاق افتاده است.

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی، معاونت دانشجویی فرهنگی این دانشگاه، خبرگزاری ابنا، سایت هنر اسلامی، سایت هفت سینما و حوزه هنری از همکاران مجمع جهانی اهل بیت(ع) و دبیرخانه جایزه بزرگ برای برگزاری این نشست بودند.