گفت و گویی که در ادامه ملاحظه خواهید نمود، با خانم پریسا محمدی از بازیگران تئاتر مذهبی، صورت پذیرفته است.
تعریف شما از تئاتر دینی چیست؟
البته این باب شده است كه می‌گویند تئاتر دینی یا سینمای دینی. من از یك منظر این دسته‌بندی‌ها را قبول ندارم زیرا اعتقادم این است كه در جمهوری اسلامی هر كاری اجرا شود لاجرم باید ظرفیت‌های اخلاقی و مذهبی در آن وجود داشته باشد. ما سینما و تئاترمان اصلاً سینما و تئاتر اخلاق‌گراست و هر چیزی هم مرتبط با اخلاق باشد مسلماً در جرگه هنر دینی قرار می‌گیرد. تئاتر یا سینما فرقی نمی‌كند. تئاتر دینی، به طور اخص تئاترهای تاریخی و پرداختن به تاریخ اسلام است و می‌شود این نام را از آن برداشت و نام تئاتر تاریخی یا تاریخ مذهبی را روی آن گذاشت به هر حال من نظرم این است.در مورد سابقه تئاتر دینی در ایران و استقبال مخاطبان از این نوع آثار، كمی صحبت بفرمایید.
از دیرباز مهم‌ترین نمایش‌های مذهبی ما تغزیه بوده است و تعزیه نمایشی جا‌افتاده و نمادین است و در واقع معرف نمایش ایرانی در دنیاست منتهی با توجه به اینكه تعزیه ارتباط چندانی با همه قشرهای جامعه برقرار نمی‌كند و عموماً قشرهای خاصی در كوچه و بازار تعزیه را دوست دارند و افرادی كه احتمالاً می‌خواهند با كشمكش‌ها، درگیری‌ها، قصه‌های لو‌نرفته نو و تازه رو در رو باشند، در واقع برای تماشای آن‌ها بیایند مسلماً تعزیه را برای دیدن انتخاب نمی‌كنند زیرا تعزیه، قصه‌های لو‌رفته تاریخی است كه در هر صورت مردم ما همه این قصه‌ها را می‌دانند و نیازی به هم‌ذات‌پنداری، ایجاد كشش دراماتیك و تعلیق ندارد. و آنچه اتفاق می‌افتد آن چیزی است كه اتفاق افتاده و همه می‌دانند. با توجه به این شرایط مسلماً اگر بخواهیم بگوییم كه از چه زمانی شروع شده است واقعیت این است كه باید تاریخ را ورق زد. من خودم یادم است كه وقتی دوازده ساله بودم در سالن برج آزادی، نمایش حج ابراهیم حج عاشورا را كه كاری مذهبی بود اجرا كردیم و من به عنوان بازیگر نوجوان در این نمایش بازی كردم. نمایش‌های مذهبی از دیرباز حتی قبل از انقلاب وجود داشته است ولی حالا بیشتر به آن توجه می‌شود.وضعیت تئاتر دینی را از سال 1357 تا كنون، چطور ارزیابی می‌كنید؟
مسلماً انقلاب باعث شده كه توجه خاصی به نمایش‌های مذهبی شود. من نوعاً نمایش‌های مذهبی كار می‌كنم كه متأسفانه خیلی هم به آن توجه نمی‌شود. مثلاً من امروز در روزنامه‌ای خواندم كه نوشته بود جای نمایش‌های مذهبی در تالارهای كشور خالی است. خیلی متأسفم در حالی كه خود من آمادگی و ظرفیت اجرای دو نمایش در سالن‌های مختلف تهران را دارم كه یكی از آن‌ها را در حال حاضر در برج آزادی اجرا می‌كنم. متأسفانه امكاناتی را كه بتوانم آن را در تئاتر شهر اجرا كنم برایم فراهم نكردند.به نظر شما سرّم انایی و راز زیبایی این گونه آثار چیست؟
به نظر من دلیلش پرداختن به شخصیت‌هایی است كه مردم آن‌ها را دوست دارند. شخصیت‌های بی‌نظیر تاریخ اسلام مورد وثوق مردم‌اند و مردم با این شخصیت‌ها خو گرفته‌اند، زندگی كرده‌اند و آن‌ها جزء اعتقادها و باورهای مردم شده‌اند به این دلیل مانایی و پویایی و در واقع خاستگاه مردم ما هستند و مردم آن‌ها را دوست دارند.گذشت زمان چه تأثیری در كلیت تئاتر دینی داشته است؟
به هر حال تئاتر ایران دچار پستی و بلندی و اوج و فرود است و دچار نوسان و كاستی و گرنه این ربطی به تئاتر مذهبی ندارد و تئاتر مذهبی همواره بوده و من آرزو می‌كنم روزی برسد كه سالنی مختص نمایش‌های مذهبی باشد. به طوری كه همه مردم در همه زمان‌ها و در همه روزهای سال بدانند یك تئاتر مذهبی در حال حاضر روی صحنه است و خوب است كه بروند و آن را ببینند و من فكر می‌كنم جای چنین سالنی در كشور ما خالی است و این نوسان همیشه در تئاتر كشور بوده و تئاتر دینی و مذهبی هم مستثنی از كلیت تئاتر كشور نیست.شخصیت‌پردازی در تئاتر دینی چگونه است؟
عده‌ای از شخصیت‌ها، زندگی تاریخی دارند یعنی مستندات تاریخی و همان شخصیت‌ها را روی صحنه می‌بینیم كه خیلی از آن‌ها نیازی به شخصیت‌پردازی ندارند بعضی از شخصیت‌ها تاریخی‌اند و آن‌ها نیاز به پرداخت دارند و اتفاقاً باید دقیق و سنجیده و بی‌عیب و نقص شخصیت‌پردازی شوند زیرا اگر مشكلات تاریخی داشته باشند قاعدتاً تماشاگرانی هستد كه اطلاعات تاریخی آن‌ها بالاست و ممكن است كه نسبت به آن‌ها اعتراض كنند و عده‌ای از شخصیت‌های تخیلی هم وارد می‌شوند كه مسلماً به آن‌ها هم براساس قائده كارهای دراماتیك نمایشی، باید پرداخته شوند.در تئاتر دینی چقدر استفاده از تخیل جایز است؟
در تاریخ دینی كشور قصص مختلفی وجود دارد منتها همه این قصص جذابیت‌های دراماتیك ندارند و به هر حال نویسنده باید از ذهن تخیلی خود استفاده كند تا بتواند بار نمایشی اضافه كند به آن ماجراهای تاریخی و اگر این اتفاق نیفتد دیدن صحنه‌های تكراری برای دنبال كردن قصه نمایش، جذابیتی نخواهد داشت و مسلماً تماشاگر برای تماشای آن رغبتی از خود نشان نخواهد داد.به نظر شما اجرای تئاتر دینی زمان و مكان خاصی را می‌طلبد؟
همان طور كه عرض كردم احتیاج به زمان خاصی ندارد و به نظر من به صورت روتین در طول سال باید شاهد اجرای این گونه آثار باشیم چون خیلی از مردم طرفدار این نوع آثار هستند.شما چه پیشنهادهایی برای تقویت فعالیت تئاتر دینی دارید؟
پیشنهاد اصلی من این است كه وزارت ارشاد كه متولی این ماجراست باید نویسندگان زبده را جمع كند و به آن‌ها دلگرمی بدهد چه از جهت اقتصادی، چه به لحاط تشویقی. به آن‌ها سفارش كار بدهد با موضوعات مختلف. و دست‌مزد آن‌ها را هم پرداخت كند تا آن‌ها بنویسند و این نوشته‌ها را در اختیار كارگردان‌های با‌تجربه در عرصه تئاتر مذهبی قرار دهند تا ایشان آن نمایش‌ها را به صحنه بیاورند. وقتی ما نوشته‌ای در‌خور اجرا نداریم چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم كه كارهای خوب و فاخر در سالن‌های نمایش اجرا شود و من فكر می‌كنم یكی از كارهای مهم این باشد و دوم ارزش قائل بودن به نفس كار مذهبی، البته نه در حد شعار، بلكه واقعاً و عملاً. در این صورت است كه كارگردان‌های زیادی وارد این عرصه خواهند شد.وضعیت منابع در حوزه تئاتر دینی چگونه است؟ آیا دسترسی به آن‌ها آسان است؟
منابع هست ولی متأسفانه یا خوشبختانه، این منابع خیلی پراكنده است و متغیر یعنی روایات چند‌گانه است و حتی مثلاً در نمایش خود من اگر ملاحظه كنید در مورد مهریه حضرت زهراست كه چند روایت وجود دارد و ما یكی از این روایت‌ها را كه كمتر به آن توجه شده است به نمایش گذاشته‌ایم و وقتی مخاطب‌ها می‌بینند با این سؤال مواجه می‌شوند كه مگر مهریه حضرت زهرا(س) آب نبوده در حالی كه این روایت نشان می‌دهد كه مهریه حضرت زهرا(س) چهارصد سكه بوده است و من فكر می‌كنم كه منابع زیاد است ولی به هرحال استفاده از چه منبعی می‌تواند اثر گذارتر باشد و در عین حال كمتر دارای حاشیه باشد و این مهم است استفاده از این منابع.حمایت مسئولان از تئاتر دینی چگونه است؟
بخشی در حد شعار، و بخشی در حد عمل، من خودم همیشه دوست دارم یك كار بزرگ و فاخر مذهبی انجام دهم. ولی متأسفانه تا كنون بودجه لازم در اختیارم قرار نگرفته است. من اصولاً در طول سال حداقل سه كار انجام می‌دهم و سه نمایش به روی صحنه می‌برم ولی با بودجه یك نمایش، كه به نظرم می‌آید این، كمی بی‌انصافی است و وقتی دوستان از دور به مسئله نگاه می‌كنند فكر می‌كنند كه چقدر بودجه و حمایت مالی و معنوی در اختیار دارم در صورتی كه واقعاً این گونه نیست.وضعیت ورود و استقبال نیروهای جوان به این عرصه چگونه است؟ آیا فقط برای ورود به عرصه‌های مختلف و شروع وارد این كار می‌شوند؟
خیلی وقت‌ها این طور است و این كارها پلی می‌شود برای حضور افراد جوان برای كسب تجربه. ولی خیلی وقت‌ها هم این گونه نیست و در حال حاضر می‌بینم كه خیلی از جوان‌ها كه وارد این عرصه می‌شوند این نوع كارها را دوست دارند.با توجه به وضعیتی كه بر‌شمردید چه آینده‌ای را برای تئاتر دینی پیش‌بینی می‌كنید؟
آینده تئاتر دینی بستگی دارد به روند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و متولیان این ماجرا. یعنی حوزه هنری، ارشاد و جاهایی كه در حقیقت وظیفه آن‌ها اشاعه و نشر كارهای مذهبی است. ولی فكر می‌كنم كه آینده بدی نداشته باشد به شرط اینكه متن‌های جدی و جدید وارد حوزه تئاتر دینی شود.آثاری را كه در حال حاضر با محوریت دینی اجرا می‌شود را چگونه ارزیابی می‌كنید؟
متغیر است. بعضی‌ها خیلی خوب، و بعضی‌ها خیلی ضعیف، ولی خوشبختانه الان مثل گذشته نیست. ما قبلاً شاهد خیلی از كارهای مذهبی بودیم كه ضعیف اجرا می‌شد ولی الان مدتی است كه كسی جرئت نمی‌كند كار ضعیف ارائه دهد، زیرا راهی برای حصول به نتیجه و اجرا در تئاترهای خوب پیدا نمی‌كنند.
شما چقدر با این نظر موافقید كه این روزها اغب نمایش‌های دینی ما وجوه دراماتیك لازم را ندارند؟
من خودم همیشه در كارهایم به وجوه دراماتیك نمایش خیلی اهمیت می‌دهم یعنی باید تماشاگر از دید نمایش روی صحنه راضی بیرون برود ولی متأسفانه كارهایی اجرا می‌شود كه آفتابه لگن آن‌ها هفت دست ولی شام و ناهارشان هیچ است. به نظر من شام و ناهار نمایش‌های دینی كشش‌ها، و ظرفیت‌های دراماتیك خوب است كه در خیلی از كارهای مذهبی دیده نمی‌شود.
به نظر شما برگزاری جشنواره‌های دینی می‌تواند تأثیر مثبتی بر تئاتر كشور بگذارد؟
به اعتقاد من جشنواره‌ها همیشه می‌تواند انگیزه ایجاد كند. اگر نباشد انگیزه‌های رقابتی از بین می‌رود متأسفانه مدتی است كه می‌بینیم كه جشنواره‌ها رنگ و بوی تازه و نو شكل مناسبی ندارند. متأسفانه به آن‌ها اعتنایی نمی‌شود ولی در مجموع جشنواره‌ها همیشه خوب هستند.چقدر با ادغام جشنواره‌های تئاتر دینی در قالب یك جشنواره، موافق هستید؟
به شدت موافقم، زیرا آن‌ها باید با هم رقابت كنند و وقتی آن‌ها را از هم جدا می‌كنیم همه متهم می‌كنند كارهای دینی را به ضعف. مثلاً چند روز پیش در یك كنفرانس خبری، خبرنگاری پرسید چرا كارهای مذهبی ما ضعیف است؟ از او پرسیدم: شما تا حالا یك كار از خود من دیده‌اید گفت: ندیدم ولی همه می‌دانیم كه ضعیف است. من گفتم: «این چه قضاوتی است شما وقتی ندیدید حق ندارید كه قضاوت كنید.» البته من نمی‌خواهم بگویم كه كارهای من خیلی خوب است. متأسفانه كارهای مذهبی دیده نمی‌شوند تا قضاوت درستی روی آن‌ها بشود. و این برای این است كه جدا از هم هستند مثلاً ما همیشه در مناسبت‌های مذهبی كارهای مذهبی را در سالن‌های نمایش اجرا می‌كنیم و كسانی كه دوست دارند می‌آیند و می‌بینند ولی اگر در كنار نمایش هملت، مثلاً در سالن چهار سو، یك كار مذهبی اجرا شود هر كسی می‌خواهد در هر زمانی می‌آید و آن را می‌بیند و می‌بیند كه این طور كه می‌گویند، نیست، آثار مذهبی فاخری هم در كشور اجرا می‌گردد ولی متأسفانه دیده نمی‌شود، جز زمان‌های خاص.چقدر با استفاده از عناصر آیینی در تئاتر دینی موافق هستید؟
به هر حال آثار دینی از آثار آیینی و مشخصه‌ها و به هر مؤلفه‌های آیینی جدا نیست و خیلی خوب است كه تلفیق این‌ها همواره دیده شود و از عناصر آیینی در آثار دینی استفاده شود.سخن آخر
فكر می‌كنم چیزی نمانده برای گفتن و من همه حرف‌هایم را زده‌ام. متشكرم.