هنرمندان خوشنویس در ایران و بسیاری از كشورهای اسلامی ، شانی را كه خداوند در قرآن برای قلم قائل شده است ، درك کرده و سعی نموده اند كه قلم خود را در مسیر نگارش این كلمات نورانی و مقدس به كار ببرند . نمونه های به جا مانده از این هنر بهترین گواه از اعتقاد معنوی و مذهبی خوشنویسان در طول تاریخ این هنر در جهان اسلام است .
چندی پیش چهارمین "جشنواره خوشنویسی موسسه فرهنگی اكو" در شهر استانبول تركیه برگزار شد . در این جشنواره 100 اثر برگزیده خوشنویسی از استادان ایران ، تركیه ، افغانستان و پاكستان به نمایش درآمد كه شامل خطوط نستعلیق ، ثلث ، دیوانی و انواع دیگری از خوشنویسی بود كه در این كشورها رواج دارد . یكی از نكات مثبت برپایی این نمایشگاه ، استفاده از ظرفیت بالای سازمان منطقه ای اكو و گسترش همكاری های مشترك فرهنگی و هنری در بین اعضای این سازمان بود .همچنین استقبال مردمی از این نمایشگاه نشان داد كه ملتهاعلی رغم تفاوتهای موجود ، می توانند با زبان
فرهنگ و هنر روابط عمیقی با یكدیگر برقرار كنند .
دركنار برگزاری این نمایشگاه ، طی مراسمی اولین نشان درجه یك هنری موسسه فرهنگی اكو به دوتن از استادان برجسته خوشنویسی ایران و تركیه اهدا شد . این دوهنرمند ، " غلامحسین امیرخانی " یكی از برجسته ترین خوشنویسان ایران و "حسن چلبی " یكی از خطاطان معروف كشور تركیه بودند كه با اهدای این نشان به آنان ، از زحماتشان قدردانی شد . این نشان كه برای نخستین بار در جشنواره خوشنویسی استانبول رونمایی شد ؛ توسط یك استاد ایرانی طراحی شده است و روكشی از طلا دارد . استاد امیرخانی پس از دریافت این نشان هنری گفت : "من امیدوارم كه هنر بتواند جایگاه رفیع تری در دنیای امروز به دست بیاورد ، چون معتقدم ماموریت تاریخی هنر، نزدیك كردن انسانها به یكدیگر و عمیق تر كردن عواطف آنهاست ."
غلامحسین امیرخانی در سال 1318 ه . ش ( 1939 ) در طالقان در نزدیكی تهران به دنیا آمد و پس از پایان دوره ابتدایی ، به آموختن هنر خوشنویسی پرداخت . وی بیش از پنجاه سال است كه به تدریس ومدیریت بخشهای گوناگون در عرصه هنر و خوشنویسی مشغول است و شاگردان بسیاری را تربیت كرده و آثارمتعددی را به رشته تحریر درآورده است . آثار وی در دهها نمایشگاه در داخل و خارج ایران به نمایش درآمده و افتخارات زیادی كسب كرده است كه آخرین آنها ، دریافت نشان درجه یك هنری از طرف موسسه فرهنگی اكو بود .
خوشنویسی ایران ، بخشی از خوشنویسی اسلامی است كه در ایران و سرزمینهای مجاور آن رواج دارد. رواج این گونه خوشنویسی اساسا" یا به علت هم جواری با ایران و یا به دلیل قلمرو گسترده ایران در گذشته بوده كه بخشهای بزرگی ازآسیا را دربر می گرفته است .
در هنر خوشنویسی مهمترین كار ، تبدیل نگارش معمولی كلمات با شیوه های هنرمندانه به نگارشی زیبا ودر عین حال پیچیده است كه سبكهای گوناگونی دارد . شیوه ها و قلمهای متعددی در بین كشورهای مسلمان و كشورهای آسیایی رواج دارد كه موجب شده است هنرخوشنویسی به یكی از هنرهای مهم در این حوزه جغرافیایی تبدیل شود .
خوشنویسی به شكل كنونی پس از ورود اسلام به ایران شكل گرفت كه تا قرنها برای نگارش قرآن و كتب دینی و دیوانهای شعرا و یا كتب علمی و مانند اینها استفاده می شد. بعدها برای تزئین صفحات خوشنویسی شده كتابها ، از خطوط تذهیب و برخی نقاشیها نیز در كتابها استفاده شد . بیشترین روشهای خوشنویسی ایرانیان را می توان در آثار و اسنادی كه به صورت كتاب یا مكاتبات اداری به جا مانده است ، جستجو كرد . اما اوج هنرنمایی هنرمندان ایرانی ، در نگارش قرآن و احادیث بزرگان دین و نوشتن قطعات ظریف هنری و ابیاتی از شاعران است. همچنین كتیبه نویسی بر سردر مساجد و مدارس
مذهبی و تزئین دیوارها و گنبد و محراب مساجد از جمله مهمترین كاربردهای خوشنویسی در طول تاریخ ایران است .
ازجمله خطوط ایرانی می توان به خط " تعلیق " اشاره كرد كه خط " ترسل " ( خط نگارش نامه های اداری و فرمانهای حكومتی ) نیز نامیده می شده است . این خط دارای دایره های فراوان بوده و حروف تا حد امكان به شكل مدور در می آمده است . تركیبهای متنوع و چشم نوازی كه توسط این گونه خط ایجاد می شده ، باعث روی آوردن افراد تحصیلکرده و هنرمندان به آن می شده است .البته در برخی از نمونه های خط تعلیق به دلیل استفاده زیاد از فنون طراحی ، تنها عده اندكی قادر به خواندن آن بودند وكاربرد همگانی چندانی نداشت .
اما خط " نستعلیق " كه پس از خط تعلیق شكل گرفت ، افتخار هنر ایران به شمار می رود و به دلیل زیبایی آن به " عروس خطوط اسلامی " معروف است.
خط نستعلیق كه در بین خطوط ایرانی و عربی یگانه است ، دارای حركتهای مستقیم و مدور و نظم و هارمونی متناسب بین این خطوط است . این روش نگارش و خوشنویسی از تركیب خطوط پیش از خود به وجود آمده و ویژگیهای ممتاز گذشته را یكجا در خود دارد . خط نستعلیق همچنین قابلیت زیادی برای نوآوری در طول زمان داشته و به مرور كاملتر و زیباتر شده است .
خط نستعلیق در قرن نهم هجری قمری به وجود آمد و در طول قرنها توسط استادانی چون میر علی تبریزی ، سلطان علی مشهدی ، میر عماد ، علیرضا عباسی ، محمدرضا کلهر و سید حسین میرخانی به تكامل دست یافته است . علاوه بر اینها ، خوشنویسانی در كشورهای آسیای مرکزی ، افغانستان و هندوستان نیز به رشد و پیشرفت این خط كمك فراوان كرده اند و همین موضوع ، موجب ماندگاری و محبوبیت آن تاكنون بوده است .
البته توجه به خط نستعلیق باعث نشد تا خوشنویسان ایرانی از دیگر خطهای اسلامی چون شکسته نستعلیق ، ثلث و نسخ غافل شوند .
اعتقاد بسیاری از خطاطان وخوشنویسان ایرانی بر این است كه زیبایی و یا زشتی و خوبی و بدی معانی به الفاظ و كلمات سرایت می کند و نگارش آنها می تواند بر روی نویسنده نیز تاثیر بگذارد . لذا از دیرباز در میان این هنرمندان ، نگارش و كتابت مفاهیم عالی و متون معنوی در درجه نخست استقبال و توجه بوده و نگارش و خطاطی برای این افراد ، گذرگاهی برای ورود به عالم معنویت بوده است . نگارش كتب و كتیبه هایی با مضامین فلسفی ، علوم ، ادبیات ، عرفان و اخلاق ، ادیان و اصول عقاید ، در رده های نخست انتخاب خوشنویسان ایرانی بوده است . اما مهمتر و بالاتر از همه این موارد ، نگارش قرآن كریم و آیات و معانی بلند نهفته در آن است . خداوند در قرآن كریم ، به قلم وآنچه كه با آن می نویسند سوگند یاد كرده و شان بالایی برای نوشته ها قائل شده است . از این جهت می توانیم بگوییم هنرمندان خوشنویس نیز در ایران و بسیاری از كشورهای اسلامی ، شانی را كه خداوند در قرآن برای قلم قائل شده است ، درك کرده و سعی نموده اند كه قلم خود را در مسیر نگارش این كلمات نورانی و مقدس به كار ببرند . نمونه های به جا مانده از این هنر بهترین گواه از اعتقاد معنوی و مذهبی خوشنویسان در طول تاریخ این هنر در جهان اسلام است .
" تیتوس بوركهارت " (Titus Burckhardt ) فیلسوف وهنرشناس اروپایی درمورد خوشنویسی اسلامی به این نتیجه رسیده است كه :" شریف ترین هنر بصری در جهان اسلام، خوشنویسی است و هیچ هنری در پرورش ذوق هنری مسلمانان به اندازه خوشنویسی موثرنبوده است . " بر اساس تجربه تاریخی و تحقیقات كارشناسان ، خوشنویسی این امتیاز را دارد كه كلام الهی را در قالب فرمهای بصری زیبا ارائه كند . لذا خوشنویسی درمیان مسلمانان با خوشنویسی در فرهنگهای دیگر تفاوت ماهوی دارد . خوشنویس مسلمان تنها درگیر یك مهارت فنی و تزئینی نیست ، بلكه عمل او، یك كار اعتقادی است و جنبه عبادی دارد . به بیان دیگر، خط در بین هنرمندان خوشنویس ، به عنوان هنری برتر، مفاهیم والا را با صورتی زیبا عرضه می كند و بیننده را به دنیای معنویت ارتباط و پیوند می دهد.
مؤسسهٔ فرهنگی اکو نهاد فرهنگی سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) است که در سال ۱۳۷۴ تأسیس شده‌است و مرکز آن در ایران (شهر تهران) می‌باشد. وظیفهٔ این بنیاد گسترش همکاری و تبادلهای فرهنگی میان کشورهای عضو اکو است.
هنرمندان خوشنویس در ایران و بسیاری از كشورهای اسلامی، شانی را كه خداوند در قرآن برای قلم قائل شده است، درك کرده و سعی نموده‌اند كه قلم خود را در مسیر نگارش این كلمات نورانی و مقدس به كار ببرند.