این کتاب که به بررسی مقوله قرائت قرآن در مصر و زیباشناسی آن می‌پردازد توسط خانم کریستینا نلسون محقق آمریکائی (دانشگاه برکلی - کالیفرنیا) به نگارش درآمده است. وی که عربی دان و موسیقی‌شناس است چندین سال در قاهره به بررسی موضوع قرائت قرآن پرداخته و حتی مدتی نیز در کلاس‌های آموزش قرائت قرآن شیخ امیرالسعید عثمان شرکت می‌نموده است.
بخش‌های مختلف کتاب بدین قرار است:
جداول آوا نویسی:
در این بخش معادل‌های حروف و کلمات عربی در انگلیسی آورده شده است و برای مواردی که در انگلیسی معادلی وجود ندارد همچون ح، ع، ص، ث و... یا مفاهیمی همچون غنه، سمبلهایی معرفی گردیده است. در جداول جداگانه نحوه تلفظ قرآنی کلمات و هم چنین نحوه تلفظ با لهجه مصری کلمات آورده شده است. نویسنده در طول کتاب تلاش نموده تلفظ عربی کلمات را با دقت مثال زدنی بیان نماید که حاکی از تسلط وی بر زبان عربی و آواشناسی آن است.تقدیر و تشکر:
اسامی اساتید و بزرگان قرائت در قاهره، همچون محمود الطبلاوی، شیخ عبدالفتاح القادی، حین رفعت (فرزند مرحوم محمود رفعت) شیخ متعال عبدالمنصور عرفه، شیخ امیرالسعیه عثمان، موسسات و مراکز قرآنی مصری مانند موسسة قرائت، اذاعه القرآن الکریم، دارالعلوم، الازهرالشریف، دفتر اداره امور قرآنی (در وزارت اوقاف مصر) و موسیقیدان مصری مانند منشی امین فهمی و سلیمان جمیل ذکر و از کمکها و راهنمائیهای آنان تشکر و قدردانی گردیده است.مقدمه:
با تصویر نمودن یک مجلس قرائت قرآن در مصر و بیان حالات و عکس‌العمل‌های شنوندگان (تشویق‌ها، برانگیخته‌شدن و جاری شدن اشک شنوندگان در جای جای قرائت قرآن...) آغاز می‌شود، سپس برای آشنایی اولیه خوانندگان به جنبه‌های مختلف قرائت قرآن اشاراتی گردیده است.فصل اول؛ متن قرآن:
در این فصل تاریخچه‌ای از نزول قرآن بر حضرت محمد (ص) و نحوه گردآوری و کتابت آن پس از وفات ایشان آورده شده است. جنبه‌های ظاهری متن قرآن مثل تقسیم بندی جزءها و سوره‌ها و آیات برای خواننده تشریح گردیده، سپس به محتوی و معانی مذکور در قرآن، نحوه بیان آنها و هم چنین اسلوب نظم گونه آیات که زیبائی آنها خود نزد مسلمانان از دلایل معجزه بودن قرآن شمرده می‌شود - با ذکر آیاتی از سوره‌های تکویر، یس، علق، فجر و... اشاره شده است.فصل دوم؛ تجوید:
در این فصل به معرفی تجوید و بیان قوائد تجویدی مانند مخارج حروف، صفات حروف، وقف و ابتدا، مد، غنه، غلغله... به طور متصل و با ذکر مثال‌های قرآنی پرداخته شده است.فصل سوم؛ بحثی در سماع:
در این فصل با بیان تاریخچه و معرفی مفصل سماع و بیان دیدگاه‌های مخالفان و موافقان آن و نقل نظرات غزالی و ابن عبدربة و دیگران و با توجه به ریشه‌های تاریخی قرائت قرآن، نویسنده احتمال داده است قرائت آهنگین و موسیقایی قرآن ریشه در سماع صوفیان داشته باشد.فصل چهارم؛ قرائت مطلوب قرآن:
در این فصل به فضیلت خواندن قرآن در نظر مسلمانان اشاره شده و با بیان اینکه خواندن قرآن خود به عنوان نوعی از عبادت بین مسلمانان رواج دارد، به علاقه خاص مصریان به شیوه قرائت قرآن با صوت پرداخته شده است.در قسمت واژه‌شناسی به بیان معانی دقیق و توضیحات مفصل کلماتی همچون الصوت الحن، تلاوة، قرائة التغنی بالقرآن، ترنم و ترنیم، ترتیل، تجوید القرآن پرداخته شده است.
در انتهای این فصل مقوله «حزن» که به نظر نویسنده نکته اصلی و دربردارنده کلیدی‌ترین مفاهیم در درک قرائت قرآن می‌باشد. مفصلاً و به طور جداگانه بررسی گردیده است.
فصل پنجم؛ صوت در قرائت قرآن:
در این فصل اهمیت مقوله صوت در تلاوت قرآن کریم و اثر آن بر شنوندگان همچنین موارد تمایز آن از موسیقی و منحصر به فرد بودن آن تشریح می‌شود. ابتدا دو شیوه قرائت رایج در مصر یعنی مرتّل (خواندن قرآن به صورت آرام با صدای آهسته، برای بیان آیات و به هدف دقت در مفاهیم آنها) و مجود (خواندن قرآن براساس یک نظام معودی عربی و بکارگیری آگاهانه قواعد قرائت به هدف تاثیرگذاری بر مخاطب) با استفاده از نظرات اساتید برجسته این فنون و قراء مشهوری، همچون مصطفی اسماعیل، عبدالباسط، منشاوی، طبلاوی و احمد الزریقی معرفی می‌گردد. سپس با ارائه قرائت‌هایی از اساتید فوق و به کمک نت‌های موسیقی تفاوت‌های این دو شیوه و ملودی مورد استفاده در روش مجود تشریح می‌گردد. در انتها اشاراتی به نحوه یادگیری قرائت قرآن و مراحل آن می‌شود.فصل ششم؛ حفاظت از قرائت مطلوب قرآن:
در این فصل به بررسی نحوه عمل موسساتی در مصر که به امر حراست و حفظ نحوه مطلوب قرائت قرآن همت گماشته‌اند پرداخته می‌شود. این موسسات که از جمله آنها می‌توان از الازهر و رادیو تلویزیون مصر نام برد، در انتخاب قرّاء و ارزشیابی آنها از اساتید این فن در قالب هئت‌های ارزشیابی استفاده می‌کنند. نحوه عمل این هیأتها با نقل یکی از جلسات به ارزشیابی چند متقاضی قرائت در رادیو مصر به خوبی تشریح می‌گردد.فصل هفتم؛ همچو شانی و انفکاک:
در این فصل به بررسی تشابه‌ها و اختلافات موسیقی و قرائت قرآن با استشهاد به قراءات اساتید برجسته همچون شیخ محمود رفعت (که قدیمی‌ترین اصوات ضبط شده مربوط به قراءات ایشان از دهه 1930 میلادی است) شیخ مصطفی اسماعیل، شیخ عبدالباسط محمد عبدالصمد و قراء معاصر پرداخته شده است.ضمیمه A؛ قراء مشهور:
نام و شرح حال مختصری از قراء مشهور همراه با توضیحات تخصصی در مورد شیوه خاص قرائت هریک در این بخش آورده شده است.ضمیمه B؛ اختلافات قرائات:
به وجود قرائات مختلف (7گانه) و نحوه استفاده از آنها در قرائت قرآن اشاره شده و گفته شده است که اصل بر استفاده از قرائت حفص از عاصم (متن جمع آوری شده توسط عثمان) می‌باشد.در انتهای کتاب کلیه پاورقی‌ها در یک مجموعه آورده شده است. این کتاب همچنین دارای نمایه و یک کتابشناسی منتخب نسبتاً مفصّل است. در پی نوشت موءلف با اشاره به گذشت پانزده سال از چاپ اول این کتاب، به برخی پیشرفت‌ها در موضوع قرائت از جمله ظهور روش قرائت عربستان سعودی و تفاوت‌های آن با روش مصری اشاره نموده است. اما متاسفانه به رشد چشمگیر قرائت و ظهور قاریان برجسته و تکوین سبک ایرانی قرائت قرآن اشاره ننموده است.
------------------------
روح الله مهاجر
هنر قرائت قرآن: نوشته کریستینانلسون، چاپ اول، ناشر قاهره، انتشارات دانشگاه آمریکائی قاهره، 2001م