در حال بارگذاری؛ صبور باشید
منبع :
دوشنبه

۱۰ خرداد ۱۳۹۵

۱۹:۳۰:۰۰
54360

هنر چادر شب بافی در قاسم آباد گیلان

چادرشب پارچه ای است زیبا و رنگارنگ که در قاسم آباد و رودسر و براساس فرهنگ، آداب و رسوم دیرینه مردم آن دیار بافته مى‌شود.

 چادرشب در نوع اصیلش با ابریشم مر غوب یا کجین و در نمونه ای متاخر با نخ‌های دستریس پنبه ای محلی با استفاده از دستگاه‌های بافندگی دو وردی بافته مى‌شود. چادرشب‌های قاسم آباد به دو نوع چ‌هارخانه و یکرنگ تقسیم مى‌گردند.
 نوع یکرنگ این بافته‌ها توسط دختران جوان تر محلی و با حرکت پود اضافه با نقش‌های برگرفته از طبیعت، محیط اطراف و زندگی روستایی بافته مى‌شود.چادرشب‌های چ‌هارخانه نیز با نقوشی هندسی، چ‌هارخانه و ساده برای مصارفی همچون دستمال، بقچه، روتختی یا پتویی استفاده مى‌شود.
 شناخته ترین کاربرد چادرشب‌ها به عنوان کمرپیچ زنان محلی در هنگام کار است.چادرشب به صورت پارچه‌هایی باریک به عرض ۲۰ تا ۳۵ سانتی متر وطول ۲تا۵/۲متر بافته شده و با به هم دوختن ۶ تا ۸ تکه از آن یک قواره پارچه حاصل مى‌گردد.با این حال پارچه‌هایی که تحت عنوان چادرشب در بسیاری از روستا‌های ایران معمولا در اندازه ۲در۲مترمربع بافته شده و برای پیچیدن تشک، لحاف، البسه و نظایر آن قرار مى‌گیرد با بافته‌های که در شرق گیلان تولید مى‌شود کاملا متفاوت است .چادرشب‌های مناطق مختلف ایران از نظر طرح و رنگ تقریبا مشابه یکدیگرند ولی چادرشب قاسم آباد گیلان به دلیل برخی طرح‌ها و رنگ‌های خاصش ارزش هنری بیشتری دارد.
 «چادرشب بافى» یكى از هنر‌ها و صنایع دستى زیباى استان گیلان است كه تولید این هنر دستباف در قسمت‌هاى وسیعى از استان به خصوص در شهر‌ها و روستا‌هاى شرق گیلان متداول و مرسوم است. در این میان اما مركز عمده چادرشب بافى گیلان شامل روستا‌هاى اطراف شهرستان رودسر به خصوص «قاسم آباد سفلى و علیا» است.
تولید چادرشب توسط زنان روستایى این مناطق و در فصول غیركشاورزى (پاییز و زمستان) توسط دستگاه‌هاى بافندگى سنتى خاص صورت مى‌پذیرد. نوع مرغوب این تولیدات از كجین «ابریشم درجه ۳» بافته مى‌شود اما امروزه تولیدات نخى و نیز كاموایى آن بیشتر متداول است.
محصول تولیدى مذكور به صورت نوار با عرض حدود ۳۰ سانتیمتر بوده كه از به هم دوختن از عرض ۷ الى ۸ تكه به طول ۲ متر از نوار‌هاى مذكور، چادرشب به وجود مى‌آید.
چادر شب جزئى از لباس محلى زنان منطقه قاسم آباد بوده و مصارف متعدد دیگرى درزندگى مردم مناطق روستایى دارد. این محصول به عنوان روتختى، ، رختخواب پیچ، بقچه، زیرانداز، پرده، رومیزى و … نیز در زندگى روزمره مردمان این دیار مورد استفاده قرار مى‌گیرد. البته بازار عمده داد و ستد چادر شب در محدوده مراكز تولید و در بازار روز‌هاى مناطق شهرى و روستایى گیلان است.
اما اخیراً با تولید محصولات جانبى كه از این منسوجات ساخته مى‌شود از جمله كلاهك آباژور، رومیزى، روتلفنى، روتلویزیونى، روطاقچه اى و حتى پیراهن مردانه و … مى‌توان بازار وسیعترى براى این محصول دستى زنان پرتوان و سختكوش روستایى پیش بینى نمود.
اغلب دختران قاسم آباد چادرشب مرغوب را كه با مخلوطى از كجین (نوعى ابریشم درجه۳) بافته مى‌شود به منظور تهیه جهیزیه شان بافته و آماده مى‌نمایند و این نوع محصول به ندرت براى فروش عرضه مى‌شود.
پارچه چادرشب باریك به عرض ۳۱ سانتیمتر و طول ۲ متر است كه نقش‌هایش را در پود نمودار مى‌كند. چادرشب با تقسیم توپ پارچه به ۶ قسمت و دوختن آن‌ها به یكدیگر تهیه مى‌گردد. ا‌هالى قاسم آباد براى حفظ آداب و رسوم محلى بخصوص پوشیدن لباس‌هاى سنتى و برگزارى مراسم عروسى ، بسیار كوشا هستند. علاوه بر قاسم آباد در بى بالان و گزافرود در ۲ كیلومترى جنوب غربى بخش كلاچاى بافت چادرشب به صورت خانگى مرسوم مى‌باشد و هنوز فراموش نشده است .
 به طور متوسط بافتن یك چادر شب در حدود یك ماه طول مى‌كشد زیرا زنان قاسم آباد در ساعات فراغت از خانه دارى، پارچه بافى مى‌كنند و در روز بیش از ۳ تا ۴ ساعت وقت صرف آن نمى‌شود. براى بافتن چادر شب كه مخلوطى از كجین و نخ پنبه اى تابیده است یك كیلو كجین مصرف مى‌شود.
مهمترین مشكل چادر شب بافى گرانى كجین است و به همین دلیل نیز استفاده از نخ كاموا براى ایجاد نقش‌هاى رنگى رفته رفته متداول شده كه البته به اصالت و مرغوبیت چادر شب‌ها لطمه زیادى زده است.
رنگ اصلى زمینه چادر شب‌ها معمولاً قرمز است. البته متن بنفش و سبز نیز به مقدار بسیار كم در منطقه قاسم آباد بافته مى‌شود. طرح‌هاى كار شده روى چادر شب هندسى بوده ورنگ‌هاى سفید، سبز، نارنجى، زرد ، صورتى،   آبى و قرمز در تركیب‌هاى هماهنگ در آن استفاده شده است. نگاره‌ها آمیزه اى است از صور طبیعى واشكال انتزاعى هندسى است كه بر روى نخستین آثار سفالى منقش منطقه نیز دیده مى‌شود.
دستیار پروفسور ابرا‌هام پوپ محقق شرق شناس عقیده دارد كه اینگونه تزئینات مختص به بافت‌هاى روزگاران نخستین است. پروفسور آبرا‌هام پوپ در گزارش بافت چادر شب‌هاى قاسم آباد مى‌نویسد: «خطوط زیگزاگ با رنگ‌هاى متناوب سیاه و سفید كنایه اى است از بركه‌هاى پر موج كه در نور آفتاب بازتاب یافته است. در آثار سفالى لرستان نقش‌هاى شطرنجى را نماینده كشتزار‌ها مى‌دانند».
«ماه ویریب دار» و «دریاگل» ، نمونه از نقش‌هایى است كه زنان چادرشب باف قاسم آباد در دستباف‌هاى خود از آن‌ها استفاده مى‌كنند.
پروفسور پوپ كه در خصوص فرهنگ ممالك شرق تحقیق كرده است در بخش  دیگرى از گزارش چادر بافى قاسم آباد در خصوص نقش‌هاى روى چادر شب‌ها مى‌نویسد: نقش شانه كه در چادر شب‌ها دیده مى‌شود یادآورنده هنرعامیانه قفقاز است كه براى مردم، خواص سحر آمیز بسیار داشته است، همچنین وى تصاویر اردك و غاز و درخت و گل را نشانه‌هاى معمولى بركت وشادى مى‌داند، بافندگان روستایى نیز این فرم‌ها را نشانه بركت وشادى مى‌دانند و مى‌گویند:از كودكى این فرم‌ها را آموخته ایم واین اشكال نمى‌تواند چیزى غیر از بركت معنى داشته باشد.

پروفسور پوپ اشاره به صف اسب‌ها وسواران برجسته اى دارد كه بر روى چادرشب‌ها نقش شده است و آن را با نقش قالى «پازیریك» كه به همین شكل داراى صفى از سواران در كنار بركه اى است مقایسه مى‌كند متأسفانه این گونه نقش‌ها دیگر بافته نمى‌شود و به ندرت مى‌توان این نقش را در چادر شب‌هاى قدیمى‌یافت. وقتى در خصوص علت بافته نشدن اینگونه نقش‌ها از زنان روستایى سؤال مى‌شود در پاسخ مى‌گویند: تا ۱۵ سال پیش نیز این فرم‌ها در چادر شب‌هاى قاسم آباد بافته مى‌شد اما این نقش جزو نقوش پركار است و این نوع نقش‌ها وقت زیادى مى‌برند آن‌ها همچنین مى‌گویند هزینه زیاد زندگى بافندگان را مجبور كرده تا هر چه زودتر كار بافت چادر شب را تمام كرده و در بازار به فروش رسانند. از این رو استفاده از اینگونه نقش‌ها مقدور نیست و سعى بر این است كه فرم‌هاى ساده اى انتخاب شود تا چادر شب زودتر بافته شود.
 یكى دیگر از فرم‌هایى كه روى چادرشب‌هاى قاسم آبادى یافت مى‌شود نقش «قالى گل» است كه مرتبط به زمانى است كه براى اولین بار قالى به این منطقه آورده شد. استادكاران و بافندگان آن زمان از گل‌هاى قالى خوششان آمده و سپس از آن تقلید كرده و به همین دلیل اسم این نقش را قالى گل گذاشتند.
 هنر چادر شب بافى یكى از صنایع دستى سنتى و مشهور شرق گیلان در منطقه قاسم آباد رودسر بوده كه توسط زنان روستایى در فصول غیركشاورزى تولید مى‌شود. موارد مصرف چادرشب علاوه بر روتختى و روتلویزیونى، به صورت سنتى به دور كمر زنان روستایى به هنگام كار و حمل فرزندانشان بسته مى‌شود. ضمن اینكه به عنوان جهیزیه جزو سرمایه دختران محسوب مى‌گردد.
 مى‌توان گفت هنرمندان بافنده چادرشب‌هاى رنگین قاسم آبادى از نظر ذوق و زیباشناسى و هنر رنگ آمیزى بافته‌هاى خویش به مرحله وزیبایى شناسى  علمى‌رسیده اند. این روستاییان علم خویش را مدیون كار و تلاش و زندگى آزادشان در دامان طبیعت هستند. آن‌ها به خوبى نیاز‌هاى زندگیشان را در چادرشب‌ها پاسخ مى‌گویند. این بافندگان نشاط‌ها، هیجان‌ها، ترس و تشویششان را با استفاده از انواع تقابل‌هاى رنگى بر روى چادرشب‌ها مى‌بافند.
 هنرمندان این منطقه با وجود اینكه ممكن است از نظر انتخاب فرم‌ها و نقوش استعمال شده بر روى چادرشب‌ها ال‌هاماتى از دوران‌هاى قبل و از تمدن‌هاى باستانى منطقه گرفته باشند ولى این ال‌هامات را تكمیل كرده اند آنچه به وسیله ایشان ارائه گردیده، تكمیل تر و زیباتر از آثار قبل بوده است و م‌هارت و استادى هنرمند و ذوق لطیف و نكته سنج او به خوبى در بافته‌هاى هنرى اش تجلى نموده است. آنچه مسلم است این نبوغ هنرى متمركز در این ناحیه نیز مى‌تواند به وسیله هنرمندان دوره‌هاى بعد مورد استفاده قرار گیرد.

تماس با هنر اسلامی

نشانی

نشانی دفتر مرکزی
ایران ؛ قم؛ بلوار جمهوری اسلامی، نبش کوچه ۶ ، مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام، طبقه دوم، خبرگزاری ابنا
تلفن دفتر مرکزی : +98 25 32131323
فاکس دفتر مرکزی : +98 25 32131258

شبکه‌های اجتماعی

تماس

تمامی حقوق متعلق به موسسه فرهنگی ابنا الرسول (ص) تهران می‌باشد