تاریخچه
در روایات اسلامی آمده است نخستین بار حضرت اسماعیل(ع) بر کعبه پرده انداخت، اما مورخان بر این باورند که تبع حمیری پادشاه یمن نخستین کسی بود که در عصر جاهلی کعبه را ابتدا با پوششی از چرم و سپس با پارچه‌های مخطط حریر یمنی پوشاند. پس از آن نیز قریشیان به کمک هم پوشش کعبه را تأمین می‌کردند و کعبه با چادرهای خز زرنگار سبز و زرد و با کتان نازک پوشیده می‌شد. همچنین حضرت محمد(ص) کعبه را پارچه‌ای یمنی پوشانید و علی(ع) نیز همه ساله از عراق برای کعبه پرده‌ای می‌فرستاد. تا پیش از مهدی عباسی، خلیفهٔ عباسی پرده‌های نو بر روی پرده‌های پیشین انداخته می‌شد تا اینکه در سال ۱۶۰ ه. ق این خلیفه به حج رفت. خادمان کعبه از انبوهی پرده‌ها بر روی کعبه شکایت کردند و گفتند بیم آن می‌رود که خانه صدمه ببیند. مهدی عباسی خلیفه مسلمین دستور داد پرده‌ها را بردارند و تنها یک پرده بر آن بگذارند و سالی یک بار آن را عوض کنند. این سنت تا به امروز ادامه دارد.
پرده کعبه از زمان اموی‌ها و عباسی‌ها از پایتخت خلافت به مکه آورده می‌شد. پس از عباسی‌ها این پرده از مصر یا یمن فرستاده می‌شد. در زمان قدرت گرفتن حکومت عثمانی‌ها نیز این پرده را از استانبول می‌فرستادند اما پس از تضعیف عثمانی این کار به محمد علی پاشا، حاکم مصر واگذار شد. در دوران حکومت آل سعود، ملک عبدالعزیز، در سال ۱۳۴۶ ه. ق دستور ساخت کارخانه‌ای مخصوص تولید پرده کعبه را داد. امروزه این پرده در کارخانه تولید پرده کعبه، واقع در مکه تهیه می‌شود. این کارخانه با داشتن ۴۵۰ کارگر، مراحل مختلف ساخت پرده کعبه مانند آماده سازی نخ، پارچه، ملیله کاری، دوخت و تکمیل آن را بر عهده دارد. ملیله کاری آیات قرآن با نخ طلا و نقره بر روی پارچه‌ای مشکی در این کارخانه توسط هنرمندان ملیله کار، تماماً دستی بافته می‌شود. دوخت پرده کعبه حدود ۲۰ میلیون ریال سعودی (۳/۵ میلیون دلار) هزینه دارد.
ویژگی‌های پرده کعبه
جامه کعبه از ۵۴ قطعه ترکیب یافته است؛ طول هر قطعه ۱۴ متر و پهنای آن ۹۵ سانتی متر و مساحت کلی آن به ۲۶۵۰ متر مربع بالغ می‌گردد. کمربند پرده از ۱۶ قطعه ترکیب یافته و محیط آن ۴۵ متر و پهنایش ۹۵ سانتی متر است. برای تهیه جامه کعبه به ۶۷۰ کیلو گرم ابریشم سفید خالص نیاز است تا با ۷۲۰ کیلو گرم مواد رنگ آمیزی به انجام برسد، اما کمربند و پرده دروازه کعبه رشته‌های نقره‌ای و طلافام نیاز دارد که وزن مجموع آن به ۱۲۰ کیلوگرم می‌رسد. پرده دارای دو بخش است؛ یکی پوشش ظاهری که همیشه رنگ سیاه دارد و دیگر پرده داخلی که دارای رنگ غیر سیاه است. روشن نیست رنگ سیاه برای چه انتخاب شده است؛ اما هرچه هست، بسان یک خال سیاه در تارک سطح سفید مسجد الحرام خودنمایی می‌کند و ظرافت و زیبایی خاصی را به معرض نمایش می‌گذارد.
در گذر زمان، هر کسی از سیاهی پرده کعبه برداشتی داشته است. شاعری به مناسبت کشته شدن شماری از حاجیان، توسط راهزنان در راه چنین سروده است:
کعبه بهر قتل جمعی بی گناه/جامه خود می‌کند دایم سیاه
از شهیدان عجم زان اهل دین/شد فرو زمزم ز خجلت در زمین
پرده ی در کعبه، که برقع نام دارد، از پارچه ابریشمی سیاه بافته شده و در روی آن آیات قرآن کریم نقش بسته و با خط ثلث جلی در بالای آن نوشته شده است: این پرده در مکه مکرمه ساخته شده و به کعبه مشرفه اهدا گردیده است. هزینه تهیه جامه کعبه مشرفه به بیش از ۱۷ میلیون ریال سعودی می‌رسد.
آیات قرآنی نوشته شده بر پرده کعبه
کلمه لااله الا الله و محمد رسول الله در میان مربع‌ها، با رشته‌های ابریشمی بافته شده و در دو کناره راست و چپ آن، در میان مربع بزرگ، لفظ جل جلاله به شکل شماره ۸ و در خالیگاه آن لفظ یا الله نقش شده است. روی کمربند کعبه و قسمت شرقی آن، با رشته‌های نقره‌ای طلافام، آیات مبارکه " و اذ جعلنا البیت مثابة للناس و امنا و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السجود• و اذ قال ابراهیم رب اجعل هذا بلدا آمنا و ارزق اهله من الثمرات من آمن منهم بالله و الیوم الاخر قال و من کفر فامتعه قلیلا ثم اضطره الی عذاب النار و بئس المصیر• و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت و اسماعیل ربنا تقبل منا انک انت السمیع العلیم• ربنا و اجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة لک و ارنا مناسکنا و تب علینا انک انت التواب الرحیم " به خط ثلث جلی نقش شده است.
در قسمت جنوبی کمربند؛ یعنی در میان رکن حجرالاسود و رکن یمانی، این آیات مبارکه نقش است: بسم الله الرحمن الرحیم " قل صدق الله فاتبعوا ملة ابراهیم حنیفا و ما کان من المشرکین• ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین فیه آیات بینات مقام ابراهیم و من دخله کان آمنا و لله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا و من کفر فان الله غنی عن العالمین• قل یا اهل الکتاب لم تکفرون بآیات الله و الله شهید علی ما تعملون ".
در قسمت غربی کمربند؛ یعنی میان رکن یمانی و حجر اسماعیل ، این آیات مبارکه نقش شده است: " و اذ بوانا لابراهیم مکان البیت ان لا تشرک بی شیئا و طهر بیتی للطائفین و القائمین و الرکع السجود• و اذن فی الناس بالحج یاتوک رجالا و علی کل ضامر یاتین من کل فج عمیق ".
اما در قسمت شمالی کمربند، این عبارت درج است: هذه الکسوة صنعت فی مکة المکرمة بامر خادم الحرمین الشریفین.
آیات روی پرده دروازه
در روی پرده دروازه کعبه، آیاتی از قرآن کریم مثل: " رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق و اجعل لی من لدنک سلطانا نصیرا " به اشکال گرد و مربع نقش گردیده است، و در پایین تر آن، آیه مبارکه: " و لا تهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنین" و پس از آن آیة الکرسی نقش یافته است. همه این نوشته‌ها با رشته‌های نقره‌ای طلا فام باخط زیبا نقش گردیده است.
در روایات اهل بیت(ع)، گرفتن پرده کعبه و تضرع و دعا در آن هنگام، تاکید شده و نیز آمده است که حضرت علی بن الحسین (علیهما السلام) فراوان چنین می‌کرد.
تاچند سال پیش، بنی شیبه که از دوران جاهلیت، سدانت کعبه در دستشان بود، پرده ی تعویض شده رامیان خود تقسیم می‌کردند. آنها این کار را با نظارت دولت انجام می‌دادند. اکنون گویا به دلایل خاصی، که شاید مهمترین آنها جلوگیری از امر تبرک به پرده کعبه باشد، برخی از علمای وهابی پیشنهاد حفظ پرده و عدم تقطیع و تقسیم سالانه آن را داده‌اند. به دنبال آن قرار شد تا پرده حفظ شود و در برابر، دولت سالیانه پولی به آل شیبه بپردازد.
منابع:
1. کانال نگارخانه هنر اسلامی؛ @islamicartgallery
2. ویکی پدیا