خیلی ها شاعرند؛ خیلی ها مداحند؛ خیلی ها سخنورند و تنها بعضی ها همه اینها! شاعر و مداحی که بتواند سخنور خوبی هم باشد، در روزگار ما خیلی خیلی کم است. شاید تعدادی را بشود پیدا کرد که علاوه بر شاعری، مداحی هم می کنند یا بر عکس؛ مداحانی که گاهی یا از سر تفنن و یا از روی اشتیاق و کوشش فراوان، شعر هم می سرایند؛ اما کسی که بتواند همه اینها باشد، حتماً انسان باسواد و پرمعلوماتی است که هم در شعر و ادبیات و هم در فنون منبر، سختی فراوانی را متحمل شده و استادان زیادی به خود دیده است.
شاعران مداح یا ذاکران شاعر در روزگار ما اگر نگوییم فراوانند، تعدادشان خیلی هم کم نیست. از قدیمی ترها، مرحوم حاج عزیزالله مبارکی را می توان نام برد که هم دستی در غزلسرایی به سبک و سیاق صائب داشت و هم صاحب صدای خوب و سوزناکی بود. در میان زندگان نامدار هم شاعر و مداحی مانند حاج غلامرضا سازگار، در سرودن مصیبت و نوحه های ماندگار نظیر ندارد. او از نوایی پرسوز و گداز و صدایی سالم و متناسب نیز برخوردار است که جمع اینها از او استادی بزرگ در زمینه شعر و ذکر پدید آورده است.
علاوه بر ذاکران شاعر، مداحان سخنور هم در میان ما فراوان به چشم می خورند. معمولاً هر ذاکر پیشکسوتی که عمری را به خدمت گذرانده و از سواد سخنوری برخوردار است، برای رفتن به منبر و سخنرانی دعوت می کنند. حاج یدالله بهتاش، حاج علی آقای ترابی و حاج غلام سماواتی، نمونه هایی از مداحان و ذاکرانی هستند که می شود از آنها در اداره کردن منبر هم استفاده کرد. آنها علاوه بر تسلطی که روی مداحی و استفاده از اشعار مناسب دارند، از اشراف و احاطه کافی بر احادیث، روایات و تفاسیر قرآن نیز برخوردارند و گاهی می توانند جای خالی یک منبری تمام عیار را نیز پر کنند.
اما در روزگار ما، آدم چندمنظوره که هم شعر و ادبیات را بشناسد و دستی در سرودن داشته باشد، مداحی و نوحه خوانی هم بلد باشد و در عین حال، یک منبری هم به شمار آید، خیلی نادر و کمیاب است. در بین ذاکران و ستایشگران اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، چه در میان قدیمی ها و آنها که ملبس به لباس کامل یک مداح هستند و چه در میان مداحان جدیدتر، چند نمونه از این افراد را می توان پیدا کرد؟
با اطمینان می توان گفت که در میان این طیف مذهبی، ندرتاً فردی می تواند به درجه و موقعیتی دست یابد که امروز در اختیار شاعر، مداح و سخنوری مانند حاج علی آهی است. او که دهه نهم زندگی خود را پشت سر می گذارد، صاحب دیوانی ارزنده و البته کوچک و کم حجم به نام «دیوان علی آهی» در دهه 1340 است که همچنان منبع مناسب شعر برای مداحان سنتی به شمار می آید. آهی البته بعدها شعرهای دیگری هم سروده و در دسترس ذاکران قرار داده، اما هیچ یک از آنها در مجموعه ای به همت خود شاعر کنار هم جمع نشده و کتاب یا دیوان دیگری از او شکل نداده اند.
آهی که تسلط کافی بر فنون ادبی دارد و شعر را به معنی واقعی می شناسد، سرحلقه یک خانواده ادیب نیز هست و یکی از شاخص ترین شاعران حال حاضر کشور، یعنی دکتر حسین آهی، استاد دانشگاه و ادیب معاصر در خانه او پرورش یافته است. محمد آهی نیز دستی بر سرایش شعر دارد که البته کمتر سروده ای از او در دسترس دیگران است.
آهی در مداحی نیز چنان جایگاهی دارد که ده ها تن از ذاکران سنتی، افتخار شاگردی او را در خلال سال های 1345 تا امروز داشته اند. او با تأسیس جامعه مداحان شرق تهران در ابتدای دهه 1350 خیل عظیمی از جوانان علاقه مند به مداحی را تربیت کرد. او نه تنها به مداحان جوان، شیوه روضه خوانی، مدح و منقبت، پندخوانی و نوحه خوانی را یاد داد، بلکه به آنان آموخت تا چه شعری را برای ستایش ائمه طاهرین (س) استفاده کنند. به عبارتی، او علاوه بر تغذیه ادبی شاگردانش، مباحث عقیدتی شعر را به آنان آموزش داد که چگونه و بر اساس کدام اصول از میان هزاران سروده مذهبی، شعر انتخاب کنند.
حاج علی آهی اما در بعد سوم، یعنی سخنوری، مدیون یکی از علمای بزرگ خراسان، یعنی آقاشیخ جواد خراسانی است که کمی آنسوتر از خانه و کاشانه شاگرد، مسجد استاد واقع شده است. آهی در میدان احمدیه (حوالی سرآسیاب دولاب) منزل و مسجد دارد و مسجد شیخ جواد در خیابانی به نام استاد، یعنی خیابان جوادیه در سمت شرقی محله سرآسیاب واقع است.
این همنشینی، موجب شده تا افکار و عقاید خاص شیخ جواد به شاگردش حاج علی آهی منتقل شده و در عین حال، به سبب بزرگی استاد، از او سخنوری بزرگ بسازد.
آهی با آنکه در سال های اخیر به دلیل کهولت سن، مبتلا به بیماری های زیادی شده و بیم آن می رود که با خانه نشینی، شاگردان مشتاق او نیز پراکنده شوند، اما سختکوش و مقاوم در هر سه حوزه، یعنی شعر، مداحی و سخنوری فعالیت می کند. او غیر از اینها، حوصله و استقامتی وصف ناشدنی در تعقیب موضوعاتی مانند تشکل یافتن مداحان دارد و اگر نگوییم راه اندازی موسسه دعبل خزاعی (زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی) و خانه مداحان اهل بیت (زیر مجموعه شهرداری تهران) همه و همه به همت او اتفاق افتاده است، نمی شود از نقش اصلی و بی بدیل او در پیگیری این دو سازمان صنفی، حمایتی و ترویجی برای مداحان چشم پوشید.
وی در حدود یکصد نفر از مداحان سنتی آئینی را طبق موازین شرعی تربیت نموده است. حاج علی آهی در یکشنبه شانزدهم فروردین 1394 در سن ۸۷ سالگی در بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد تهران درگذشت و در در قطعه ۳۰۱ روضة الحسین (جامعه مداحان) بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
اساتیدی که در تعلیم حاج علی آهی نقش داشته‌اند به شرح زیر می‌باشد:
ادب عرب، منطق، فقه، اصول، تفسیر، رجال و حدیث: حضرات آیات: حاج سیدعلی اصغر میردامادی، حاح شیخ احمد مجتهدی، حاج سیدمحمد ضیاء آبادی و ...
منظومه ملاهادی سبزواری: آیت الله حاج سیدرضی شیرازی.
-نهج البلاغه: آیت الله حاج سیدمحمود طالقانی (اولین امام جمعه تهران)
-کلام: آیت الله حاج میرزا حسن لواسانی
-معارف ادعیه: آیت الله میرزا محمد علی شاه آبادی( استاد بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی)
اخلاق و علوم اعتقادی در شعر و شاعری: آیت الله حاج شیخ جواد خراسانی (تهران)، آیت الله العظمی سیدمحمد هادی میلانی (مشهد)، آیت الله حاج میرزا جواد تهرانی (مشهد)، آیت الله العظمی سیدابوالقاسم خویی (نجف اشرف)، آیت الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی (قم)، آیت الله حاج شیخ علی نمازی شاهرودی (مشهد)، آیت الله العظمی سیدمحمد وحیدی (قم)، آیت الله العظمی شیخ حسین وحید خراسانی (قم)، شهید آیت الله سیدعبدالحسین دستغیب (شیراز) و ...
(قابل ذکر است که در بین استاتید یاد شده، مرحوم آیت الله حاج شیخ جواد خراسانی، عمده ترین سهم را در تعلیم و تربیت جناب آقای آهی، داشته اند).
شرح مختصری از فعالیت‌های فرهنگی مرحوم آهی
ورود به کِسوت پرافتخار مداحی، از ۱۰سالگی (۱۳۱۷هـ ش).
آغاز سرایش شعر، در ۲۹ سالگی (۱۳۳۶ هـ ش).
مدیریت کاروان های حج عمره و عتبات عالیات، از سال ۱۳۴۰. توفیق تشرّف به سرزمین وحی، بیش از هفتاد مرتبه و نیز به عتبات عالیات و سوریه و مصر، به دفعات فراوان که طی این سفرها- علاوه بر مسؤولیت کاروان سالاری- به ترویج احکام و معارف حقّه جعفری، می پرداخته است.
تشکیل هیأت های مختلف مذهبی.
تشکیل و رهبری جوامع مداحان و پرورش شاگردان برجسته.
پرچم داری توجه به بعد اعتقادی شعر (در کنار توجه به بعد ادبی آن) که در این راده دشوار، متحمل سختی ها و مصائب فراوان بوده است (از سال ۱۳۴۲ تاکنون).
نقد اعتقادی آثار بزرگان ادب فارسی، مانند: مولوی، سعدی، حافظ و ... با تکیه بر منابع قرآنی و روایی (به صورت منظوم و منثور).
تأسیس چند مسجد و حسینیه (در تهران و آبعلی). شایان ذکر است، یکی از این مساجد، مسجد آهی (واقع در سرآسیاب دولاب-خیابان کرمان) است که توسط پدر مشارٌالیه، تأسیس شده بود (سال ۱۳۲۶ هـ ش)، اما ایشان ضمن اقدام به نوسازی آن (سال ۱۳۷۳ هـ ش) با ضمیمه کردن حدود ۲۵۰متر از منزل شخصی خود به مسجد – به کسب رضایت از اعضای خانواده پدری، مبادرت ورزیده، و سپس نام آن را به «امیرُالمؤمنین (ع)» تغییر داد. هم اکنون، مسجد «امیرُالمؤمنین (ع)» یکی از پایگاه های اصلی فعالیت های فرهنگی وی به شمار می آید.
تأسیس چند کتابخانه (در تهران و آبعلی). گفتنی است که کتابخانه شخصی ایشان، خود دارالکتب عظیمی است که بیش از بیست هزار ج کتاب را در خویش جای داده است.
تأسیس صندوق قرض الحسنه الغدیر (در آبعلی).
نامه نگاری های متعدد با رهبر معظم انقلاب و پیگیری های بی وقفه (از سال ۱۳۸۱ هـ ش) در خصوص برقراری بیمه تأمین اجتماعی، برای مداحان و شاعران اهل البیت (ع)، که سرانجام با مساعدت و دتسور معظمٌ له منجر به تأسیس «بنیاد دعبل خُزاعی» شد. (۱۳۸۵ هـ ش).
عضو هیأت امنا و هیأت مدیره بنیاد دعبل خُزاعی.
تأسیس خانه مداحان اهل البیت (ع) که پس از پیگیری های فراوان ایشان و هم یاری جناب آقای دکتر قالیباف (شهردار محترم وقت تهران) در خیابان فخرالدّوله، عمارت فخرالدّوله، به منظور پوشش امور فرهنگی و ارتقاء سطح علمی مداحان اهل البیت (ع) به انجام رسید.
در اختیار گرفتن ۱۲۰۰قطعه قبر جهت مداحان عضو خانه مداحان، درجنوب شرقی قطعه ۳۰۱، به نام «روضه الحسین (ع)»
وام پانصد میلیون تومانی از شورای شهر در بانک شهر برای مداحان.
برخی از تألیفات گرانمایه ایشان به شرح زیر می‌باشد:
مجموعه شعر «دیوان آهی»، ۲مجلد، در قطع جیبی، سال ۱۳۴۸ هـ ش.
مجموعه شعر «آیینه نور».
مجموعه شعر «انوار معرفت» (کتاب حاضر)
توصیف صنایع شعر کهن فارسی و پیرایش آن با کلک بدیع.
فلسفه قیام امام حسین (ع) از دیدگاه عقل.
شعر و شعاری از نظر گاه قرآن، عترت و سنّت.
درس هایی از علم کلام (نگرش تحلیلی درباره تصوّف و تأثیرات آن در ادبیات آیینی).
تنویر الافکار (درباره مباحث اعتقادی در شعر)
قافیه در شعر فارسی (نقد و بررسی قافیه، از آغاز تا امروز) این کتاب – با ویرایش استاد حسین آهی- به صورت آموزشی تدوین یافته که در نوع خود بی نظیر است.
جزوات آموزشی متعدد، با موضوعات: جبر و تفویض، تشبیه و تعطیل، تجسّم، تجسّد و ... و نیز آشنایی با عقاید متصوّفه، مانند: صلح کل، وحدت وجود، حلول و اتحاد، ولایت نوعیه و ... که به شعر و ادب پارسی – و متأسفانه و به اشعار آیینی- راه یافته است.