هنر صنایع دستی و اقتصاد مقاومتی

مفهوم اقتصاد مقاومتی به معنای کاهش آسیب پذیری اقتصاد یک کشور نسبت به تحریم های اقتصادی از جانب کشورهای قدرتمند است. این واژه برای اولین بار در سال ۸۹ و در دیدار کارآفرینان با رهبر معظم انقلاب مطرح شد. این مفهوم از آن زمان در ادبیات اقتصادی کشور مورد توجه سیاستمداران و اقتصاددانان قرار گرفت. یکی از مهم ترین مؤلفه های اقتصاد مقاومتی، بهره برداری از تمام ظرفیت های اقتصادی، در جهت پیشرفت کشور است. در این میان، صنایع دستی به دلیل مزیت های اقتصادی که دارد، می تواند در پیشرفت اقتصادی کشور، نقش کلیدی داشته باشد. در ادامه به تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی و ارتباط آن با صنایع دستی خواهیم پرداخت.

مقام معظم رهبری در تبیین معنا و مفهوم اقتصاد مقاومتی فرموده اند: « اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند، هم آسیب پذیری اش کاهش پیدا کند.» در فرمایشات ایشان مهم ترین ارکان اقتصاد مقاومتی مطرح شده است. ازجمله آنها می توان به مقاوم بودن اقتصاد در برابر فشارها و تحریم های اقتصادی کشورهای دیگر اشاره کرد. یکی از مشکلات اساسی، وابستگی به درآمدهای نفتی بوده و از این ناحیه آسیب شدیدی به اقتصاد وارد شده است. از این جهت می توان یکی از مهم ترین ارکان اقتصاد مقاومتی را افزایش صادرات غیرنفتی دانست.

در حال حاضر کشور ایران یکی از سه قطب عمده تولید صنایع دستی در جهان محسوب می شود. بدین سبب یکی از ظرفیت های اساسی در حوزه صادرات غیرنفتی، صادرات محصولات صنایع دستی است. متاسفانه در سال های اخیر رتبه صادراتی ایران در بخش صنایع دستی به رتبه سی ام در جهان رسیده است. این در حالی است که صنایع دستی ایران به لحاظ تنوع و کیفیت، در جایگاه برجسته ای قرار دارد. ضروری است، در حوزه صادرات صنایع دستی با برنامه ریزی صحیح، زمینه افزایش صادرات غیرنفتی را مهیا نماییم.

یکی دیگر از ارکان اقتصاد مقاومتی استفاده از تمام ظرفیت های دولتی و مردمی در راستای مقاوم سازی اقتصاد کشور است. رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی های خود در این زمینه فرمودند: « اقتصاد مقاومتی شرایطی دارد، ارکانی دارد؛ یکی از بخش هایش همین تکیه به مردم است؛ همین سیاست های اصل ۴۴ با تأکید و اهتمام و دقت و وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود»

در این مورد هم صنایع دستی جایگاه ویژه ای برای رسیدن به شرایط اقتصاد مقاومتی را دارد. تولیدات صنایع دستی در شهرها و روستاهای کشور، عمدتا با کمترین هزینه برای تهیه مواد اولیه تولید می شود. در نتیجه این حوزه می تواند فرصت مناسبی را برای افزایش درآمد روستائیان فراهم آورد. از سوی دیگر در مناطق روستایی در فصولی از سال که کشاورزی رونق کمتری دارد، تولیدات صنایع دستی می تواند درآمد جایگزینی را برای افزایش سطح زندگی مردم آن مناطق ایجاد کند.

همانطور که اشاره شد در اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی ، توانمندسازی بخش خصوصی بسیار تاکید شده است. لذا می توان با تکیه بر مردم، کشور را از هجمه های اقتصادی سایر کشورها مصون داشت. این مسئله در حوزه صنایع دستی ، می تواند در قالب حمایت از کارگاه های تولیدی در مناطق روستایی، مصداق پیدا کند. در بسیاری از مناطق محروم روستایی، نیاز است مسئولین از هنرمندان بومی صنایع دستی، حمایت مناسبی به عمل آورند. به‌طور مثال می توان با تاسیس کارگاه های تولیدی، زمینه رونق تولیدات صنایع دستی بومی را فراهم آورد.

از دیگر ارکان مهم اقتصاد مقاومتی می توان به حمایت از تولید ملی اشاره کرد. یکی از بهترین مزیت های اقتصادی صنایع دستی ، دسترسی آسان و ارزان به مواد اولیه تولید این محصولات است. مردم روستایی و عشایر کشور غالبا از طبیعت پیرامون خود برای تهیه مواد اولیه تولید صنایع دستی استفاده می کنند.

از سوی دیگر صنایع دستی به دلیل ایجاد ارزش افزوده فراوان، در افزایش تولید ناخالص ملی نقش مهمی دارد. در حال حاضر بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه به مقوله صنایع دستی نگاه ویژه ای داشته اند. از جمله این کشورها می توان به ترکیه، چین، هند، اندونزی و … اشاره کرد. این کشورها با برنامه ریزی صحیح در این حوزه توانسته اند ارزآوری و درآمد سرانه بالایی را نصیب خود کنند.

در سال های اخیر یکی از مهم ترین مسائلی که اقتصاد کشور را تحت الشعاع قرار داد، نوسانات قیمت نفت بود. به نظر می رسد حوزه صنایع دستی در بخش صادرات غیرنفتی می تواند به مراتب نقش پررنگ تری داشته باشد. درنتیجه رسیدن به این هدف، تنها با برنامه ریزی هدفمند برای بهره مندی از ظرفیت های فراوان این حوزه میسر می شود. در حال حاضر وجود رقیبان بین المللی در حوزه صنایع دستی سبب افت رتبه صادراتی ایران در این بخش شده است. بدین جهت ضروری است با به کارگیری نوآوری در صادرات تولیدات صنایع دستی در جهت افزایش صادرات غیرنفتی گام برداریم.