چموش (به گیلکی: چۊمۊش) یک پاافزار مخصوص گیلکان است که از چرم پوست دباغی‌شدهٔ گاو ساخته می‌شود و پاشنه ندارد. از ویژگی چموش خنک کردن پا هنگام گرما و گرم نگه‌داشتن پا موقع سرماست. یک نوع چموش که بند و تسمه دارد و به دور ساق پا بسته می‌شود را شکار چموش می‌نامند. چموش گیلان دارنده نشان مهر اصالت از سازمان یونسکو بوده و مهارت نقش چموش دوزی در فهرست میراث فرهنگی ملی به ثبت رسیده است. (ویکی‌پدیا)
در زمانه اي نه چندان دور،يا كفش و پاي‌افزار تمام چرم ، مخصوص گيله مردان و روستاييان 'بدون پاشنه' و در انواع و اقسام مختلف مورد استفاده اغلب ساكنان گيلان بود . نوع متداول آن، داراي بند و تسمه‌هاي بلنداست كه به ساق پا پيچيده مي‌شود و نوع ديگر داراي تسمه و بند است، ولي همانند نوع بنددار، نوكي عقابي و برگشته دارد.در گذشته اكثر روستاييان، دامداران و كشاورزان گيلاني از چموش استفاده مي‌كردند كه با رواج كفش‌هاي ماشيني و انواع پاي‌افزار لاستيكي و پارچه‌اي، امروزه استفاده از چموش بسيار كم شده، به طوري كه اكنون اين صنعت و هنر سنتي بيشتر جنبه تزييني پيدا نموده است.
چموش را غالبا از چرم ساده و بدون رنگ تهيه مي‌كردند، اما اگر مي‌خواستند كه چرم را رنگ كنند، از رنگ گياهي همچون رنگ پوست انار استفاده مي‌شده است. چموش اصيل را از چرم دباغي شده 'گاوميش براي مردان ' يا بز 'براي زنان 'مي‌ساختند و به همين جهت در جاهايي كه دوخت چموش متداول بود، تشكيلات دباغي و دباغخانه رو به راه و دباغخانه‌هايي در حوالي چموش دوزان وجود داشت .كارگاه‌هاي دباغي كه خود نيز از مشاغل قديمي اين منطقه، به خصوص صنايع دباغي ماسوله را تشكيل مي‌داد، كارش تبديل پوست گاو و گوسفند به چرم بود.
در گذشته نه چندان دور و قبل رواج شيوه هاي نوين عمل آوري چرم ، براي تهيه چرم مورد استفاده چموش ، پوست گاو و بز را به دباغخانه آورده، اول آن را نمك مي‌زدند، بعد در آهك مي‌خوابانيدند، سپس موي آن را بر مي داشتند و آنگاه در آب انار ترش، پخته و در حوض مي‌انداختند تا پوست رنگ بگيرد.بعد از آن چرم را روي تخت انداخته، لوله مي‌كردند، سپس در آب فرو مي‌كردند تا شوري آن برود، بعد در كنار هم آويزان مي‌كردند تا هوا خورده و خشك بشود. بعد از اين مرحله پوست را صاف نموده مجددا در آب مي‌انداختند، آن وقت آن را روي تخت خوابانيده، آن را 'شلفا' (يك نوع ضربه زدن به پوست) مي‌زدند و محصول به عمل آمده را تحويل چرم‌فروشان و كفاشان مي‌دادند.
نوع متداول آن دارای بندها و تسمه‌های بلند می‌باشد كه به ساق پا پیچیده می شود. نوع دیگر چموش بدون تسمه و بند است ولی مانند نوع بند دار نوك عقابی و برگشته دارد. در گذشته روستائیان و دامداران و كشاورزان گیلانی از چموش استفاده می‌كردند.
مواد اولیه :
۱.چرم گاو دباغی شده
۲.نخ فالی بافی
۳.كاموای رنگی
۴.پارچه
۵.چسب
۶.موم
ابزار كار :
۱. سندان چوبی
۲. مشته
۳. درفش
۴. سوزن
۵. تكه چرم به عنوان انگشتانه
۶.گازن
۷. شفره
۸. قالبهای چوبی
۹. الگوهای مقوایی
۱۰. سنگ كوچك
۱۱.ظرف آب
رنگ در چموش:
قرمز، سبز، سفید، استخوانی، قرمز قهوه ای
نقش در چموش:
گل اباتر، مهتابی، شتر گردن، مجمع قراق، گل بچه، خزیلی (شیرازه دوزی)
مركز مهم تولید چموش شهر تاریخی ماسوله است.
علل زوال تدریجی:
۱. افزایش قیمت مواد اولیه
۲. رونق كفش لاستیكی نداشتن كاربری در زمان فعلی
۳. تعداد كم استادكار ماهر (یك الی دو نفر)
--------------
منبع :tebyan-zn.ir