دانا آوارتانی هنرمند سعودی – فلسطینی است، او در جده زندگی می‌کند و در حوزه هنرهای تجسمی، گرافیک، اینستالیشن، ویدیوآرت، ویدیو چیدمان فعالیت می‌کند. دانا علاقه‌مند به احیای هنر سنتی اسلامی در ترکیب با هنر جدید است تا آن را به شکلی که در دنیای مدرن امروز زندگی می‌کنیم به ارمغان بیاورد. این مسیری دشوار برای او بود، دانا استقامت به خرج داد تا این راه و روش به عنوان پرتویی تازه در جوامع سعودی و بین المللی پذیرفته شد.
در این گزارش با نگاه او به مقوله هنر آشنا می‌شویم، و اینکه چطور ایده ترکیب نقوش هنر اسلامی با هنر جدید به مرحله عمل رسید.
اَشکالی با شیب ملایم مجموعه‌ای از هشت تابلو پارچه‌ای گلدوزی شده سفید در دوسالانه Kochi-Muziris Biennale دیوید هال در کرالا به چشم می‌خورد. این اشکال همواره به آرامی و هماهنگ با نسیم جنوب هند حرکت می‌کنند. این اثر با عنوان عشق قانون من است، عشق ایمان من است1، این هنرمند سعودی فلسطینی مستقر در جده، از اشعار صوفیانه قرن دوازدهم و ابن عربی و تجربه خود در شهر مکه الهام گرفته است؛ رنگ سفید نیز به رنگ پوشش سفید در طول زیارت حج اشاره دارد. این قطعه به شکل یک سفر معنوی در نظر گرفته شده است.
دانا می‌گوید: «هر عدد معنایی دارد.» اعتقاد عمومی به هنر اسلامی این است که ستاره هشت پر2 نمادی از هشت فرشته است که تاج و تخت خدا را در روز قیامت حمل می‌کند. این هنرمند که پایان نامه خود را در مورد عدد هشت انجام داده می‌گوید «شما این عدد را در همه جا می‌بینید، اما معنای آن را نمی‌دانید. از نظر من جالب‌تر از همه این است که این عدد در بسیاری از ادیان معنای مشابهی دارد. این ایده وحدت در عین چندگانگی3 و همچنین نماد تولد دوباره در سطحی بالاتر است. مسیحیان در یک ظرف هشت ضلعی غسل تعمید می شوند. حتی قبة الصخره4 (یک معبد باستانی در اورشلیم) بر پایه هشت ضلعی ساخته شده است.» او می افزاید: «همچنین، بودایی‌ها به مسیر هشتگانه در روشنگری اعتقاد دارند. و صوفی‌ها به مسیر هشتگانه به سوی تجسم کیفیت‌های مختلف از طریق پیامبران مختلف اعتقاد دارند.» چنین الگوی هندسی مقدسی مانند هنر دانا، شامل یک کلیت مذهبی است.
اثر دانا در نمایشگاه‌های هنری مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، در کنار آثار یوکو اونوو و آنیش کاپور5 به نمایش گذاشته شده است. هنر وی به این دلیل منحصر به فرد است که می‌کوشد روش‌های سنتی هنر اسلامی را با یک جهان معاصر ترکیب کند. اثر دانا در هنر اسلامی که در الگوبرداری هندسی غنی و دارای پیچیده ترین جزئیات است، از الگوهای هندسی برای نشان دادن پرستش استفاده می‌کند. روش او روشی است که بیش از 1000 سال پیش به عنوان جایگزینی برای تصویر ممنوعه اشکال الهی ظاهر شد. این روش امروزه هنوز هم هر چند کمتر و کمتر توسط متخصصانی مانند دانا در حال انجام است. دانا می گوید: «همه چیز دارای معنای نمادین است - حتی هندسه به معنای چیزی است.» «چیزی که در هنر اسلامی بر آن تمرکز می‌کنیم نمادگرایی6 است. هنرمندان اسلامی با فروتنی کوشیدند که یک عنصر الهی را بر روی زمین یه تصویر بکشند.»
رویای دانا در کودکی تحصیل در لندن بود. وقتی که او آماده رفتن به دانشگاه شد، در کالج مرکزی سنت مارتین7 ثبت نام کرد. او می‌گوید: «من آموختم تا به مطالعه هنر از یک سطح کاملا مفهومی بپردازم، اما ساخت هنر را خیلی نیاموختم.» «من تنها عرب آنجا بودم. زیبایی شناسی که در حال آموزش بود بسیار متفاوت از چیزی بود که من می دانستم. اساتید من دیدگاه شرق شناسی داشتند که من آن را دوست نداشتم. آن‌ها به من می‌گفتند که درمورد مونا هاتوم و شیرین نشاط8 تحقیق کنم - هنرمندانی که همواره درباره تبعید و سرکوب صحبت می‌کنند - چیزهایی که در فرهنگ ما کاملا منفی است و من نمی‌خواستم بر آن‌ها تمرکز کنم و تجربه نکرده‌ام.» این زمانی است که دانا به هنر هندسی علاقمندتر شد، علاقه‌ای که او را به تحصیل در مدرسه هنرهای سنتی پرنس9 (یکی از تنها مدارس جهان در زمینه آموزش هنرهای سنتی) برای دریافت درجه کارشناسی سوق داد. دانا می گوید: «وقتی که من برای اولین بار شروع کردم، آن‌ها به من گفتند که هرچیزی را که تا کنون در رابطه با هنر معاصر آموخته‌ام، فراموش کنم». «آن‌ها گفتند هنر سنتی و هنر معاصر دو چیز کاملا متفاوت است. همچنین در سنت مارتین، ارزش هنر و زیبایی که می تواند توسط دستان فرد ساخته شود شناخته نمی‌شود».
وی در مدرسه پرنس چگونگی ساخت شیشه‌های رنگ آمیزی شده، نقاشی مینیاتوری10، تذهیب11 - تکنیک‌های مختلف سنتی از فرهنگ‌های سراسر جهان - را آموخت. با این حال، در آنجا نتوانست درجه تحصیلی در تذهیب کسب کند. برای این کار دانا نیاز به مطالعه بیشتر یک رشته داشت. او می‌گوید: «من استادی در ترکیه یافتم تا به من برای تبدیل شدن به یک استاد در زمینه تذهیب کمک کند.» «این سنت استاد و شاگردی و روش یادگیری است که برای هزاران سال حفظ شده و من آن را دوست داشتم. فقط در ترکیه و ایران است که می‌توانید چنین متخصص هایی را پیدا کنید».
هنر دانا به شدت معنوی است. او اغلب 15 ساعت در روز را در استودیوی خود برای خلق آثار هندسی اش صرف می کند. دانا با اشاره به ساعات خود در استودیو می گوید: «اینجا مکان شادی من است، که می تواند به طور منظم هر روز هفته تا حدود نیمه شب باشد». او اضافه می‌کند: «استاد من به من می‌گفت که هرگز زمانی که به لحاظ ذهنی در وضعیت بدی هستی یا آشفته‌ای، به هندسه نپرداز. این کار فایده‌ای ندارد. ممکن است کار را کاملا خراب کنی». دانا توضیح می‌دهد، این روش کار به شما می آموزد که اکنون و در حال حاضر چگونه باشی.
دانا می گوید: «همه چیز دارای معنای نمادین است - حتی اعداد هندسی - این نوعی زبان بصری است. در هنر مسیحی، آنچه که مسیحیان به آن مسلط بودند، نقاشی تمثال و نماینده بدن انسان بود، اما همان طور که می‌دانید در هنر اسلامی این یکی از کمترین کارهایی است که در نقاشی مینیاتوری انجام می‌دهیم. چیزی که ما بر آن تمرکز می‌کنیم نمادگرایی، هندسه و خوشنویسی12 است. در اصل، آن‌ها گونه‌ای از تجسم خلقت الهی در زمین هستند». اساتید باستانی تذهیب آثار خود را به شکل نماز و یا ذکر13 که به معنای یادآوری است، می‌آفریدند. از نظر آن ها، ایده خلق هنر کاملا دور از نفس بود.
دانا می گوید: «[هنر] شما را در یک حالت مراقبه14 قرار می‌دهد - از این رو چیز زیبایی خلق می‌کنید که از خدا الهام گرفته است، همان کسی که تاکید می‌کند که چگونه عمل در نظر او اغلب از نتیجه نهایی مهم تر است.» او می گوید: «من واقعا لذت می برم که کاملا در روند کار خود دخالت داشته و وقتی کار خود را خلق می‌کنم، آن را با هنرمندان خود انجام دهم.» آثاری که توسط هنرمندان ساخته شده بود شامل آثار دوسالانه کوچی مزیری و آخرین دوسالانه مراکش15 بود. وی در آنجا سه مجسمه ساخت که یکی از آن ها به صورت یک دوازده وجهی16 در یک بیست وجهی شیشه‌ای17 بود.
2 . eight-point star
3 . unity within multiplicity
4 . Dome of the Rock
5 . Yoko Ono and Anish Kapoor
6 . symbolism
7 . Central Saint Martin’s
8 . Mona Hatoum and Shirin Neshat
9 . Prince’s School of Traditional Arts
10 . miniature painting
11 . gilding
12 . calligraphy
13 . dhikr
14 . meditative state
15 . ast Marrakech Biennale
16 . dodecahedron
17 . icosahedron
در این گزارش با نگاه او به مقوله هنر آشنا می‌شویم، و اینکه چطور ایده ترکیب نقوش هنر اسلامی با هنر جدید به مرحله عمل رسید.
اَشکالی با شیب ملایم مجموعه‌ای از هشت تابلو پارچه‌ای گلدوزی شده سفید در دوسالانه Kochi-Muziris Biennale دیوید هال در کرالا به چشم می‌خورد. این اشکال همواره به آرامی و هماهنگ با نسیم جنوب هند حرکت می‌کنند. این اثر با عنوان عشق قانون من است، عشق ایمان من است1، این هنرمند سعودی فلسطینی مستقر در جده، از اشعار صوفیانه قرن دوازدهم و ابن عربی و تجربه خود در شهر مکه الهام گرفته است؛ رنگ سفید نیز به رنگ پوشش سفید در طول زیارت حج اشاره دارد. این قطعه به شکل یک سفر معنوی در نظر گرفته شده است.
دانا می‌گوید: «هر عدد معنایی دارد.» اعتقاد عمومی به هنر اسلامی این است که ستاره هشت پر2 نمادی از هشت فرشته است که تاج و تخت خدا را در روز قیامت حمل می‌کند. این هنرمند که پایان نامه خود را در مورد عدد هشت انجام داده می‌گوید «شما این عدد را در همه جا می‌بینید، اما معنای آن را نمی‌دانید. از نظر من جالب‌تر از همه این است که این عدد در بسیاری از ادیان معنای مشابهی دارد. این ایده وحدت در عین چندگانگی3 و همچنین نماد تولد دوباره در سطحی بالاتر است. مسیحیان در یک ظرف هشت ضلعی غسل تعمید می شوند. حتی قبة الصخره4 (یک معبد باستانی در اورشلیم) بر پایه هشت ضلعی ساخته شده است.» او می افزاید: «همچنین، بودایی‌ها به مسیر هشتگانه در روشنگری اعتقاد دارند. و صوفی‌ها به مسیر هشتگانه به سوی تجسم کیفیت‌های مختلف از طریق پیامبران مختلف اعتقاد دارند.» چنین الگوی هندسی مقدسی مانند هنر دانا، شامل یک کلیت مذهبی است.
اثر دانا در نمایشگاه‌های هنری مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، در کنار آثار یوکو اونوو و آنیش کاپور5 به نمایش گذاشته شده است. هنر وی به این دلیل منحصر به فرد است که می‌کوشد روش‌های سنتی هنر اسلامی را با یک جهان معاصر ترکیب کند. اثر دانا در هنر اسلامی که در الگوبرداری هندسی غنی و دارای پیچیده ترین جزئیات است، از الگوهای هندسی برای نشان دادن پرستش استفاده می‌کند. روش او روشی است که بیش از 1000 سال پیش به عنوان جایگزینی برای تصویر ممنوعه اشکال الهی ظاهر شد. این روش امروزه هنوز هم هر چند کمتر و کمتر توسط متخصصانی مانند دانا در حال انجام است. دانا می گوید: «همه چیز دارای معنای نمادین است - حتی هندسه به معنای چیزی است.» «چیزی که در هنر اسلامی بر آن تمرکز می‌کنیم نمادگرایی6 است. هنرمندان اسلامی با فروتنی کوشیدند که یک عنصر الهی را بر روی زمین یه تصویر بکشند.»
رویای دانا در کودکی تحصیل در لندن بود. وقتی که او آماده رفتن به دانشگاه شد، در کالج مرکزی سنت مارتین7 ثبت نام کرد. او می‌گوید: «من آموختم تا به مطالعه هنر از یک سطح کاملا مفهومی بپردازم، اما ساخت هنر را خیلی نیاموختم.» «من تنها عرب آنجا بودم. زیبایی شناسی که در حال آموزش بود بسیار متفاوت از چیزی بود که من می دانستم. اساتید من دیدگاه شرق شناسی داشتند که من آن را دوست نداشتم. آن‌ها به من می‌گفتند که درمورد مونا هاتوم و شیرین نشاط8 تحقیق کنم - هنرمندانی که همواره درباره تبعید و سرکوب صحبت می‌کنند - چیزهایی که در فرهنگ ما کاملا منفی است و من نمی‌خواستم بر آن‌ها تمرکز کنم و تجربه نکرده‌ام.» این زمانی است که دانا به هنر هندسی علاقمندتر شد، علاقه‌ای که او را به تحصیل در مدرسه هنرهای سنتی پرنس9 (یکی از تنها مدارس جهان در زمینه آموزش هنرهای سنتی) برای دریافت درجه کارشناسی سوق داد. دانا می گوید: «وقتی که من برای اولین بار شروع کردم، آن‌ها به من گفتند که هرچیزی را که تا کنون در رابطه با هنر معاصر آموخته‌ام، فراموش کنم». «آن‌ها گفتند هنر سنتی و هنر معاصر دو چیز کاملا متفاوت است. همچنین در سنت مارتین، ارزش هنر و زیبایی که می تواند توسط دستان فرد ساخته شود شناخته نمی‌شود».
وی در مدرسه پرنس چگونگی ساخت شیشه‌های رنگ آمیزی شده، نقاشی مینیاتوری10، تذهیب11 - تکنیک‌های مختلف سنتی از فرهنگ‌های سراسر جهان - را آموخت. با این حال، در آنجا نتوانست درجه تحصیلی در تذهیب کسب کند. برای این کار دانا نیاز به مطالعه بیشتر یک رشته داشت. او می‌گوید: «من استادی در ترکیه یافتم تا به من برای تبدیل شدن به یک استاد در زمینه تذهیب کمک کند.» «این سنت استاد و شاگردی و روش یادگیری است که برای هزاران سال حفظ شده و من آن را دوست داشتم. فقط در ترکیه و ایران است که می‌توانید چنین متخصص هایی را پیدا کنید».
هنر دانا به شدت معنوی است. او اغلب 15 ساعت در روز را در استودیوی خود برای خلق آثار هندسی اش صرف می کند. دانا با اشاره به ساعات خود در استودیو می گوید: «اینجا مکان شادی من است، که می تواند به طور منظم هر روز هفته تا حدود نیمه شب باشد». او اضافه می‌کند: «استاد من به من می‌گفت که هرگز زمانی که به لحاظ ذهنی در وضعیت بدی هستی یا آشفته‌ای، به هندسه نپرداز. این کار فایده‌ای ندارد. ممکن است کار را کاملا خراب کنی». دانا توضیح می‌دهد، این روش کار به شما می آموزد که اکنون و در حال حاضر چگونه باشی.
دانا می گوید: «همه چیز دارای معنای نمادین است - حتی اعداد هندسی - این نوعی زبان بصری است. در هنر مسیحی، آنچه که مسیحیان به آن مسلط بودند، نقاشی تمثال و نماینده بدن انسان بود، اما همان طور که می‌دانید در هنر اسلامی این یکی از کمترین کارهایی است که در نقاشی مینیاتوری انجام می‌دهیم. چیزی که ما بر آن تمرکز می‌کنیم نمادگرایی، هندسه و خوشنویسی12 است. در اصل، آن‌ها گونه‌ای از تجسم خلقت الهی در زمین هستند». اساتید باستانی تذهیب آثار خود را به شکل نماز و یا ذکر13 که به معنای یادآوری است، می‌آفریدند. از نظر آن ها، ایده خلق هنر کاملا دور از نفس بود.
دانا می گوید: «[هنر] شما را در یک حالت مراقبه14 قرار می‌دهد - از این رو چیز زیبایی خلق می‌کنید که از خدا الهام گرفته است، همان کسی که تاکید می‌کند که چگونه عمل در نظر او اغلب از نتیجه نهایی مهم تر است.» او می گوید: «من واقعا لذت می برم که کاملا در روند کار خود دخالت داشته و وقتی کار خود را خلق می‌کنم، آن را با هنرمندان خود انجام دهم.» آثاری که توسط هنرمندان ساخته شده بود شامل آثار دوسالانه کوچی مزیری و آخرین دوسالانه مراکش15 بود. وی در آنجا سه مجسمه ساخت که یکی از آن ها به صورت یک دوازده وجهی16 در یک بیست وجهی شیشه‌ای17 بود.
پی‌نوشت:
1 . Love is My Law, Love is My Faith2 . eight-point star
3 . unity within multiplicity
4 . Dome of the Rock
5 . Yoko Ono and Anish Kapoor
6 . symbolism
7 . Central Saint Martin’s
8 . Mona Hatoum and Shirin Neshat
9 . Prince’s School of Traditional Arts
10 . miniature painting
11 . gilding
12 . calligraphy
13 . dhikr
14 . meditative state
15 . ast Marrakech Biennale
16 . dodecahedron
17 . icosahedron