برخی از پژوهشگران و هنرشناسان بر این باورند كه تا قرن هفدهم میلادی هیچ اثری از نقاشان بزرگ اسلامی به اروپا نرفته است؛ در حالی كه ما در فصل هنر نمونه های آشكار و فراوانی را از تأثیر هنرهای اسلامی در غرب آورده ایم. عده ای دیگر بر این باورند كه رامبراند اولین هنرمند و نقاش غربی بوده كه علاقه فراوانی به هنر و نقاشیهای شرقی نشان داده ودر بیشتر نقاشیهای خود از تابلوهایی كه از شرق دور به هلند می آورده اند، الهام گرفته است . رامبراند مجموعه ای مشتمل بر 24 نقاشی گوركانی و دكنی در اختیار داشت و قبل از آنكه در 1656 مجبور به فروش آنها شود، از این نقاشیها گرته برداری كرده بود.
به باور آرنولد، در اوایل دوره اسلامی، نقاشیهای شرقی چندان در نقاشیهای غربی نفوذ نكرده بود، چنا ن كه در نقاشیهای سده های پانزدهم و شانزدهم ایتالیا نمی توان آثار مهمی از ملل مشرق پیدا كرد. اما آثاری كه جالب توجه است وعلائم نفوذ را نشان میدهد، متعلق به دورانی است كه مسلمانان بر آبهای مدیترانه تسلط داشته اند.
در حقیقت، تماس مستقیم مسیحیان اروپا با علوم و صنایع و هنر اسلامی و ورود اشیا و آلات شرقی ساخته دست مسلمانان به اروپا، در نقاشی نیز مانند حجاری، معماری، فلزكاری و برخی هنرهای دیگر چندان محسوس نیست .
در میان نقاشیهای قدیمی شرقی، نقاشی مشهوری به نام درخت مقدس كلدانی وجود دارد و آن درختی است كه در دو طرفش دو حیوان وحشی روبه روی هم ایستاده اند، اما نقاشان مسیحی درخت را طور دیگری ترسیم كرده اند. از دیگر نقاشیهای قدیمی، تصاویر دو حیوان است كه یكی دیگری را شكار كرده است و نقاشی دیگری كه حیوانی را نشان می دهد كه دو سر و یك بدن دارد. از این قبیل در حجاریها بیشتر دیده میشود.
آثاری از وجود نقاشان اسلامی در اروپای قرون وسطا در دست نیست كه نشان دهد تزئینات و نقاشیهای كلیسای پالاتین، در پالرمو، را كه حدود سالهای 54 - 1101 م برای راجر دوم ساخته شده است، نقاشان مسلمان كشیده اند.
در دوره جنگهای صلیبی، كه میان مسلمانان و مسیحیان تماس بیشتری برقرار بوده است، اشیا و صنایع و هنرهای زیبای بیشتری، كه نمودار ذوق و سلیقه مسلمانان بود، وارد اروپا شد و شهرهای ونیز، جنوا و پیزا از مراكز بازرگانی و دادوستد این هنرها بود . بی تردید، این اشیای زیبا، با نقش ونگارهای جالب خود، در نقاشی مغرب زمین بی تأثیر نبوده اند. همین نقوش بدیع و حیرت انگیز شرقی و اسلامی بود كه نظر مكتبهای نقاشی اروپا را به خود جلب كرد تا آنجا كه به تقلید و نمونه سازی از آنها پرداختند . در نیمه دوم سده چهاردهم میلادی نمونه هایی از نقاشی مردان عمامه دار و صورتهای شرقی در نقاشیهای ایتالیا ظاهر میشود.
تصویرهایی كه بیشتر تحسین وتقلید نقاشان غرب را برانگیخت، تصاویر فرشها و لباسهای گوناگون رایج در آن دوره بود . همچنین تقلید از تصاویر حیوانات و كشیدن گل و برگ و درختان در دورنماها بود كه نفوذ مدلهای شرقی را در غرب نشان می دهد. آنچه بیش از همه در آثار غربی قابل توجه است، تقلید از حروف عربی است؛ این قسمت شاید بهترین نمونه نفوذ هنرهای اسلامی در هنرهای غربی باشد . نویسندگان غربی كتب و مقالات بسیار زیادی در این باره نوشته اند كه از همه مهم تر مقاله ای است كه كریستی در مجله برلینگتن به نام ترقی تزئین به کمک حروف عربی نوشته است.
همتای این تزئینات در نقاشی های ایتالیا و برخی كشورهای اروپایی دیگر وجود دارد، از جمله در كلیسای ارنا در شهر پادوای ایتالیا كه بر روی شانه راست مسیح كلمات عربی دیده می شود. فراآنجلیكو ( 1455 1387 م) و فِرافیلیپولیپی (حدود 1469- 1406 م)، از نقاشان مشهور ایتالیایی، در كارهای خود این گونه تزئینات را بر روی آستین و حاشیه لباس روحانیون مسیحی بسیار به كار می بردند. تردیدی نیست كه آنها از اصل و مفهوم این كلمات اطلاعی نداشتند و تصور می شود كه آنها چنین نوشته هایی را از روی ابریشم كاریها و هنرهای زیبای دیگری كه از مشرق و كشورهای اسلامی به اروپا آورده می شد، تقلید می كردند.
مسلمانان و اعراب صوری از حیوانات كشیده اند كه آنها را با نوشته ها و نقشهای حروف عربی پر كرده اند و گاهی این حروف را طوری ترتیب داده اند كه از تركیب حروف صورت انسان یا حیواناتی به وجود آمده و شكلهای حیرت انگیزی را تشكیل داده است. مثلاً، جمله ای كه در حاشیه یك جام اسلامی ساخت سده سیزدهم میلادی، كه در گنجینه كتابخانه ملی پاریس قرار دارد، از این قبیل است . از مشهورترین جامهای اسلامی كه صورت انسانی برآن نقاشی شده جامی است كه در گنجینه لوور فرانسه موجود است و معروف به جام سن لویی است.مكتب بغداد، در كتاب آرایی، اولین مكتب نقاشی نگارگری اسلامی بوده است كه هم زمان با ترجمه كتب یونانی به عربی، كه مطالب خود را با تصاویر تفسیر كرده بودند، ایجاد شد . از این سبك نقاشی رفته رفته در گسترش این گونه فعالیتها استفاده شد و از سده دوازدهم میلادی به بعد همراه تألیفات دیوسكوریدس و جالینوس، حیوانات افسانه ای در كلیله و دمنه و مقامات حریری با نقوشی تصویر شده كه قدرت نقاشی و رنگ آمیزی آنها به پای نقاشیهای غربی می رسد و گاهی حتی برتر از آنهاست . علل پیدایش یك باره این مكتب نگارگری، به درستی روشن نیست.
نمونه های آغازین این مكتب را در عهد عتیق هلنی و بیزانس و همچنین در هنر كتاب سازی پیشرفته دیرهای مانوی تركستان شرقی می توان یافت . در نسخه كهن دیوسكوریدس كه متعلق به سال 1224م است، نقاش مسلمانی تصاویر پزشكان معروف یونانی را نقاشی كرده است . امروزه نمونه هایی از انواع این نسخه ها در كتابخانه ملی فرانسه و سن پترزبورگ و مینیاتوری از كتاب دست نوشته دیوسكوریدس، در گنجینه واشنگتن نگاهداری می شوند. این نسخه ها و نقاشیهای مینیاتور، از نظر تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی در قرون وسطا، ارزش فراوانی دارند، زیرا به وسیله آنها می توان به وجود تزئینات در مساجد، كتابخانه ها، داروخانه ها، دادگاهها، مغازه ها و سرانجام تزئین جشنها و عروسیها و قایقهایی كه برای مسافرتهای دریایی استفاده می شدند، پی برد.
تأثیرپذیری نقاشیهای مینیاتور از آثار استادان چینی مكتب یوآن در دوره مغول تأثیرپذیری متقابل هنر چین و تصورات ایرانی را نشان می دهد كه رفته رفته جنبش مكتب بغداد را در پایان سده چهاردهم به سمت وصف مناظر خیالی و شاعرانه كشاند . بدین ترتیب، در تركیب طرحها و رنگها، در نقاشی پیشرفت بسیاری حاصل شد و در سمرقند و بخارا، در همان دوره، نقاشی های قلمی با خطوط برجسته طلایی متداول شد كه بعدها بر مكتب نقاشی ایرانی و هندی اثر گذاشت.
طی قرون بعدی شاهكارهای ادبی چون شاهنامه و خمسه نظامی و برخی افسانه های مردمی مصور شدند . عصر تیموری و به دنبال آن عصر صفویه را می توان اوج دوران طلایی نگارگری ایرانی دانست . تذهیب قرآنهای دست نوشته و پدید آمدن استادان خط نسخ و ثلث و نقاشان و تذهیب كاران برای تزئین نصوص قرآن از ویژگیهای این دوره است . با همكاری نزدیك خطاطان و نقاشان، كتابهای زیبایی به وجود آمد و آثار خطاطان معروف نستعلیق، مانند سلطان علی مشهدی و میرعلی الكاتب و دیگران از سده شانزدهم به بعد مركز توجه شد. رهایی مكتب نقاشی مینیاتور هراتی از سبك مغولی و پایه گذاری مكتب نقاشی ملی جدیدی بر مبنای واقع گرایی، از كارهای بزرگ بهزاد به شمار میرود كه پس از صفویه شیوه متداول فرهنگی شد.
در نیمه دوم عصر صفوی، مكتب جدیدی از هنر و نقاشی در اصفهان به نام مكتب اصفهان به وجود آمد كه رضا عباسی برجسته ترین شخصیت آن بود و پیروانش این مكتب را تا سده هجدهم میلادی همچنان حفظ كردند .
شیوه كارهای رضا عباسی شباهت بسیاری به آثار نقاشان هلندی سده هفدهم میلادی دارد . بدین ترتیب، تماس با هنر اروپایی در دوره صفویه و متقابلاً نفوذ و تأثیر هنر ایرانی در این دوره به تكامل هنر نقاشی كمك كرد و سبك نقاشی سده شانزدهم و هفدهم میلادی تقریبا در همه فعالیتهای هنری و صنعتی مؤثر افتاد.
از تأثیر نقاشی اسلامی بر نقاشی غرب، در قرن بیستم نیز می توان سخن گفت زیرا نقاشی مدرن از هنر اقوام و ملل گوناگون، به ویژه نقاشی شرق الهام بسیار پذیرفت . نمایشگاههای بین المللی متعددی كه در زمینه هنر اسلامی برقرار شد، توجه نقاشان غربی را برانگیخت . هانری ماتیس (1954 - 1869) از نخستین و بزرگ ترین هنرمندانی بود كه طرحهای نقاشی اسلامی را به نقاشی مدرن غربی وارد كرد . او در نمایشگاه جهانی سال 1900 پاریس شركت كرد و خود در 1906 از الجزایر دیدن كرد . پس از بازدید از نمایشگاه هنر اسلامی به سال 1910 در مونیخ، علاقه اش افزون شد و همان سال به اسپانیا سفر كرد و مادرید، قرطبه، سِویل و غرناطه را از نزدیك دید و كاشیهای سفالینی از آنجا به خانه آورد. او بعضی از درسهایی را كه از مشاهده هنر اسلامی آموخته بود، با نقاشی هایش درآمیخت . اثری چون خانواده نقاش كه متعلق به بهار 1911 است، از آثار هنر اسلامی كه اندكی قبل در مونیخ دیده بود، الهام گرفته است . اشیایی چون فرش پهن شده بر زمین و نیز تركیب بندی سه جزئی و ژرفانمایی تخت از عناصر كاملاً شناخته شده نقاشی ایرانی است . اشخاصِ به ظاهر شناور در هوا، استفاده از رنگ محلی خالص و استفاده از نقوش روی دیوارها نیز چنین است.
اندرسن نیز در اثر مهم خود تاریخ هنر مدرن بر تأثیرپذیری ماتیس از نقاشی ایرانی صحه میگذارد.
علاقه ماتیس به هنر اسلامی در سراسر عمر طولانی او ادامه داشت و آثاری همچون كتابِ مصور جاز او كه در1947 منتشر شد، متن و تصویر را به شیوه الهام گرفته از نسخ مصور اسلامی، اگر نگوییم مستقیما مبتنی بر آن،تركیب می كند.